Ένα Αφιέρωμα στο Εμπόριο και τη Ναυτιλία της Κεφαλονιάς

Η Κεφαλονιά ήταν αλλά και είναι ένα από τα πιο δραστήρια εφοπλιστικά νησιά της Ελλάδας. Η ναυτιλία όντας μοχλός ανάπτυξης έπαιξε ένα σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της οικονομίας μας, της κοινωνίας μας αλλά και του χαρακτήρα μας. Οι δραστηριότητα τον Κεφαλονιτών φαίνεται έμπρακτα και στον τομέα της ναυτιλίας και επειδή ναυτιλία και εμπόριο αποτελούν ένα αναπόσπαστο δίδυμο, οι Κεφαλονίτες κατάφεραν από νωρίς να αποκτήσουν εμπορικό και επιχειρηματικό πνεύμα, συμβατό πάντα με τον περιπετειώδη χαρακτήρα τους.

Ένα ορόσημο γεγονός στην παγκόσμια ναυτιλία ήταν η ανακάλυψη του ατμόπλοιου από τον Αμερικανό Ρόμπερτ Φούλτον στα τέλη του 18ου αιώνα. Γύρω στο 1820 η Αερική είχε ήδη κατασκευάσει κάποιες εκατοντάδες ατμόπλοια. Την περίοδο εκείνη όμως η ηπειρωτική Ελλάδα ήταν ακόμη υπό τουρκική κατοχή ενώ η απελευθερωμένη Ελλάδα είχε περιορισμένες δυνατότητες για να ναυπηγήσει ατμοκίνητα εμπορικά σκάφη. Παρ’ όλα αυτά στα Επτάνησα γρήγορα στράφηκαν στα ατμόπλοια μιας και η Αγγλική ηγεμονία αντιμετώπιζε το πρόβλημα της επικοινωνίας μεταξύ των νησιών. Μέχρι το 1836 υπήρχαν ήδη 2 ατμόπλοια στα Επτάνησα τα οποία όχι μόνο συνέδεαν μεταξύ τους τα νησιά αλλά πήγαιναν και στην Ιταλία, την Στερεά Ελλάδα, την Πελοπόννησο και την Κρήτη.

Το 1774 υπεγράφη η συνθήκη του Κιουτσούκ Καϊναρτζή η οποία έδωσε άδεια σε σκάφη με Ρώσικη σημαία να περνούν ελεύθερα από τα στενά των Δαρδανελίων και εξασφάλισε στα πλοία αυτά να εμπορεύονται ελεύθερα όχι μόνο σε οθωμανικά λιμάνια αλλά και σε όλη την Μεσόγειο. Το Κεφαλονίτικο δαιμόνιο διψασμένο για δράση λειτούργησε για μία ακόμη φορά και έτσι οι Κεφαλονίτες πλοιοκτήτες αποφάσισαν να σηκώσουν ρώσικες σημαίες στα πλοία τους με όλα τα οφέλη που είχε κάτι τέτοιο. Στις 28 Μαρτίου 1775 η Ρωσία εξέδωσε διάταγμα που επέτρεπε στους Έλληνες να μεταναστεύουν. Την περίοδο εκείνη η Μεγάλη Αικατερίνη έδωσε στους Έλληνες 14.000 στρέμματα για να καλλιεργούν. Έτσι Κεφαλονίτες μεγαλέμποροι εγκαταστάθηκαν σε πολλά λιμάνια της Μαύρης Θάλασσας όπως την Οδησσό, την Μαριανούπολη, το Κέρτς, το Ταϊγάνι κτλ. Οι Κεφαλονίτες έμποροι κατάφεραν να δημιουργήσουν γερές διασυνδέσεις με εμπόρους και παραγωγούς από το εσωτερικό της Ρωσίας. Έτσι επήλθε μία άριστη συνεργασία με τους συμπατριώτες τους Κεφαλονίτες πλοιοκτήτες οι οποίοι μετέφεραν το ρωσικό σιτάρι κυρίως σε όλη την Μεσόγειο. Μερικοί έμποροι οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στο Ταϊγάνι και φόρτωναν σιτάρι σε Κεφαλονίτικα πλοία είναι οι: Αυγερινός, Μαρίνος Βαλλιάνος, Φωκάς, Μεταξάς, Τραυλός, Δελλαπόρτας και οι Θιακοί: Γαλάτης και Πύληκας.

Στην ίδια περιοχή ένα άλλο λιμάνι που αναπτύχθηκε λίγο αργότερα είναι αυτό της Οδησσού. Οι πρώτοι που εγκαταστάθηκαν εκεί ήταν οι Σβορώνοι από τα Σβορωνάτα. Αξίζει να σημειωθεί ότι στην Οδησσό μέχρι την ένωση των επτανήσιων με την Ελλάδα (1864) εγκαταστάθηκαν 10.000 επτανήσιοι. Κάποιοι ήταν έμποροι, πράκτορες και τραπεζίτες που σύντομα έφτιαξαν παραρτήματα στο Λονδίνο.

Στα λιμάνια του Δούναβη, Γαλάτσι και Βράιλα τα σιτηρά έκαναν θραύση. Εκεί κυρίως εγκαταστάθηκαν Θιακοί όπως οι Θεοφιλάτοι, Σταθάτοι και Δρακούληδες. Πολλοί από τους επτανήσιους που εγκαταστάθηκαν στο Δούναβη πλούτισαν τόσο πολύ που άρχισαν να επενδύουν χρήματα σε νέα φορτηγά ατμόπλοια σε αγγλικά ναυπηγεία, αυτό έκαναν οι Βαλλιάνοι, Θεοφιλάτοι, Σταθάτοι και Τσιτσέλης. Το 1873 σε ναυπηγεία του Σάντερλαντ οι Θεοφιλάτοι έγιναν οι πρώτοι Έλληνες που ναυπήγησαν φορτηγό ατμόπλοιο.

Μία από τις πιο σπουδαίες εφοπλιστικές οικογένειες της Ελλάδος είναι αυτή των αδελφών Βαλλιάνων από τις Κεραμειές της Λειβαθούς. Συνολικά ήταν 6 αδέρφια και ο πατέρας τους ονομάζονταν Αθανάσιος. Ο Μαρίνος έφυγε πρώτος το 1825 για την Αζοφική. Μετά ο Παναγής εγκαταστάθηκε στη Ζάκυνθο και το 1858 στο Λονδίνο. Το 1886 ίδρυσε το πρώτο ελληνικό ναυτιλιακό πρακτορείο του Λονδίνου. Ο Ανδρέας με τον Μαρίνο άνοιξαν υποκατάστημα στην Κωνσταντινούπολη και στην Μασσαλία. Στην ουσία η αδελφοί Βαλλιάνοι κατάφεραν να καλύψουν όλα τα εμπορικά λιμάνια της Μεσογείου.

Με τον Κριμαϊκό πόλεμο τα αδέρφια εξήγαγαν σιτηρά από την Ρωσία και απέκτησαν αμύθητα πλούτη. Τότε επιδόθηκαν σε εφοπλιστικές και τραπεζικές δραστηριότητες. Οι Βαλλιάνοι χρηματοδοτούσαν πολλά σκάφη μέσω των γραφείων τους στο Ταϊγάνι, στη Μασσαλία και στο Λονδίνο ενώ τα σκάφη ήταν νηολογημένα στο Αργοστόλι με οικογενειακά ονόματα. Μεταξύ 1878 και 1905 έχουν εντοπιστεί 24 σκάφη ιδιοκτησίας των Βαλλιάνων. Μεταξύ 1880 και 1895 έχουν εντοπιστεί ακόμη 13 Κεφαλονίτικα φορτηγά ατμόπλοια. Επίσης οι Θιακοί είχαν 24 ατμόπλοια. Στο τέλος του 19ου αιώνα καταγράφονται ακόμη 21 μικρότερα ατμόπλοια. Συμπερασματικά μπορούμε να πούμε ότι στις αρχές του 20ου αιώνα οι επτανήσιοι κατείχαν το 70% των Ελληνικών ατμόπλοιων.

Το σημερινό Κεφαλονίτικο επιχειρηματικό δαιμόνιο αλλά και δημιουργικό πνεύμα έχει ρίζες που πάνε πολύ πίσω στο χρόνο. Οι παλιοί Κεφαλονίτες έμποροι και εφοπλιστές είναι παιδιά του Κέφαλου και του Οδυσσέα, λάτρεις της δημιουργίας αλλά εθισμένοι και στην περιπέτεια. Οι θρύλοι τους ζουν ακόμη και σήμερα και αποτελούν ένδοξη πυξίδα για όλους τους νεότερους.