Αφιέρωμα στη σεισμικότητα της Κεφαλονιάς – μέρος 2ο

B.2 Αποσπάσματα από το «χρονικό του σεισμού του 1953» (Αγγελοδιονύσης Α. Δεμπόνος)

Ήταν Κυριακή πρωί… εννιά του Αυγούστου… Όλο το σπίτι εσειότανε… Κόσμος πετάχτηκε στους δρόμους… Φωνές… Ανησυχία… Μικροπανικός… Μα γρήγορα όλα περάσανε. Ή Κεφαλονιά το ‘χει στο ριζικό της να ταράζεται. Οι σεισμοί δεν απολείπουν. Και ισχυροί παλαιότερα και αδύνατοι συχνά. Γεννιόμαστε, μεγαλώνουμε πεθαίνουμε, σε ένα τόπο πού χοροπηδά κάτω από τα πόδια μας.

Ό σεισμός ξεχάστηκε σε λίγα λεφτά… Μονάχα από περιέργεια κοίταξα το ρολόι στον πύργο απέναντι από το σπίτι μας. «Ήταν δέκα παρά τέταρτο…

Μισόγυμνοι βρεθήκαμε στην Πλατεούλα πού είναι έξω από το σπίτι. Γιομάτος ο χώρος της από κόσμο. Γυναικούλες, παιδιά, άνδρες, ξένοι από τα ξενοδοχεία. Μισόγυμνοι σαν και εμάς, κίτρινοι από τον φόβο, λυγισμένοι από τον πανικό!…Και όμως… όταν βγήκαμε στους δρόμους και άρχισαν οι διαδόσεις αντί να μας ηρεμήσει ή συναναστροφή, τέντωσε τα νεύρα μας και ένα νυχτοπούλι ανησυχίας έκρωξε μέσα μας.

Εκεί όμως πού οι ζημιές ήτανε μεγάλες, πέσανε σπίτια, λαβωθήκανε άνθρωποι, ήταν η Πύλαρος και το Θιάκι. Ό τηλέγραφος διαρκώς ζήταε βοήθεια. Γιατροί επιστρατευθήκανε, υλικό έστειλε το Νοσοκομείο, επιταχτήκανε καΐκια στη Σάμη, περάσανε απέναντι και το βράδυ πού γυρίσανε οι γιατροί, αφού διαβεβαιώσανε πώς μια γυναίκα ήταν ο μόνος νεκρός και καμιά τριανταριά τραυματίες, από τους οποίους οι περισσότεροι ελαφρά, παρ’ όλο πού τα σπίτια είχανε ξεχαρβαλωθεί και στο Βαθύ και σ’ όλη τη γειτονική περιοχή, πέσαμε να κοιμηθούμε ήσυχοι πώς μέχρι εδώ ήτανε… Ή άλλη μέρα έφερε τη γαλήνη. Τα μαγαζιά δουλέψανε κανονικά. Οι κινηματογράφοι φίσκα. Οι βαλτές το βράδυ στην Πλατεία στη δόξα τους. Και τη νύχτα όλοι ύπνο στα κρεβάτια μας. Ελάχιστοι ήτανε εκείνοι πού θέλεις για την ζέστη, θέλεις με την αιτία στον σεισμό, πού για πολλούς είχε ξεχαστεί, στρώσανε στις αυλές.

Έτσι πέρασε ολόκληρη ή Δευτέρα, δέκα του Αυγούστου. Χωρίς ανησυχαστική δόνηση, χωρίς τρομαχτική βοή, χωρίς προμήνυμα…

Και όμως… στις πεντέμισι το χάραμα, να ξημερώνει Τρίτη, την ώρα ακόμα πού, τέτοια εποχή, παλεύει ή μέρα με τη νύχτα, ή γη μας τινάχτηκε, έχασε το στήριγμα της και σαν τον μεθυσμένο πού σκουντούφλα, τιναζότανε δεξιά – αριστερά, σαν να γύρευε μέρος να ισορροπήσει.

Αυτό πού νοιώθαμε δεν ήτανε σεισμός, τουλάχιστο από εκείνους πού ξέραμε. Ένα τεράστιο χέρι είχε αρπάξει την πόλη, το νησί ολόκληρο και το ταρακουνούσε, θόρυβος από γκρεμισμένα υλικά, σκόνες, φωνές, επικλήσεις, υστερισμοί! Υποχθόνιοι θόρυβοι, σαν βροντές μέσα από τα στήθια της Γης και τιναγμοί, σαν ή γη μας να υπέφερε και να τίναζε το κορμί της.

Μισόγυμνοι βρεθήκαμε στην Πλατεούλα πού είναι έξω από το σπίτι. Γιομάτος ο χώρος της από κόσμο. Γυναικούλες, παιδιά, άνδρες, ξένοι από τα ξενοδοχεία. Μισόγυμνοι σαν και εμάς, κίτρινοι από τον φόβο, λυγισμένοι από τον πανικό!… Ένα αδιαπέραστο σύννεφο, σαν ομίχλη, σκόνη πηχτή μας τύλιγε. Κοίταξα το σπίτι μόνο μια κάθετη ρωγμή είχε στη μέση του τοίχου! Μα το πλαϊνό ξενοδοχείο είχε χάσει όλη την κορνίζα του πού είχε πέσει στο δρόμο και είχε σηκώσει την σκόνη πού μας έπνιγε. Και το απέναντι ξενοδοχείο και εκείνο ήτανε χωρίς κορνίζα. Και όπως αργότερα διαπίστωσα τα περισσότερα αρχοντικά, μ’ αυτά τον τρόπο είχανε πληρώσει την μέρα εκείνη τον φόρο τους στον Εγκέλαδο. Χάνοντας την κορνίζα πού τα εστεφάνωνε.

Εμείς εγκατασταθήκαμε στην Πλατεία έξω από το σπίτι. Εκείνη γίνηκε και σπίτι μας και καταφύγιο μας. Οι πλατείες, οι κήποι, οι αυλές έγιναν καταυλισμοί. Τα σπίτια δεν τα πλησίαζε κανείς παρά για μια ανάγκη. Και τρεχάτα φρόντιζε να τα εγκαταλείψει, γιατί μετά τον πρωινό σεισμό, σαν να λυθήκανε τα μάγια, κάθε ώρα, κάθε μισάωρο, κάθε τέταρτο, μία βοή, μία δόνηση, ένα μικροκούνημα. Έτσι, όχι δυνατό, μα αρκετό να σου δίνει το παρόν και να σου αναλαμπαδιάζει τον φόβο.

Μαγαζί δεν άνοιξε… Ούτε γραφείο… Ούτε ψωμί υπήρχε. Ό φόβος είχε φωλιάσει, είχε εγκατασταθεί μέσα μας. Μας είχε κυριεύσει. Και παράξενο!… Νομίζαμε πώς μόνο ασφαλισμένο μέρος είναι ή μικρή Πλατεία μας. Το ίδιο συναίσθημα όπως αντιλήφθηκα είχε κυριεύσει όλους τους κατοίκους. Για όλους είχε δημιουργηθεί ένα επίπλαστο μέρος ασφάλειας. Το μέρος πού είχαν πρωτοεγκατασταθεί. Και φοβόντανε να απομακρυνθούν σαν να ένοιωθαν πώς παράξου ενεδρεύει ο κίντυνος, ο θάνατος, ο… σεισμός!

Αν οι ζημιές πού ετούτος ο σεισμός είχε κάμει στο Αργοστόλι ήτανε περισσότερο ψυχικές, γιατί στην υλική πλευρά πάρα πάνου από κορνίζες σπιτιών δεν γκρέμισε, και βέβαια, δεν είχε τραυματίσει κανένα, δεν ήτανε ωστόσο το Ίδιο ανεξίκακος για την ρέστα Κεφαλονιά! Τα νέα πού ερχόντανε ήτανε τρομαχτικά. Και το επιβεβαιώνανε οι διαταγές, οι πολιτικές επιτάξεις, το νοσοκομείο πού γέμισε τραυματίες!

Όλη ή Ανατολική πλευρά της Κεφαλονιάς είχε ρημάξει… Ή Εικοσιμία, Ο Εληός, το Ξώμερο είχανε ξεθεμελευτεϊ. Τα βουνά είχανε ραγίσει και στείλανε τα θεόρατα κοτρόνια τους να παρασύρουνε σπίτια με ολόκληρες φαμελιές. Τα Μαυράτα στον Εληό πού ήτανε πυκνοχτισμένα με διώροφα σπίτια είχανε τους περισσότερους νεκρούς. Όσοι γλίτωναν από το δικό τους σπίτι, στο τρέξιμό τους να σωθούν τους πλάκωναν οι μπαλκονόπλακες του πλαϊνού σπιτιού. Όσους στα χωριά ετούτα, με τα παλαιά σπίτια με τα ψηλά ατσούπια, τους βρήκε ο σεισμός στο κρεβάτι τους εκεί τους βρήκε και ο θάνατος. Το καλοκαίρι έσωσε τους πολλούς πού κοιμότανε έξω.

Το Μαρκόπουλο χτισμένο στην βουνοράχη κατρακύλησε με δεκάδες θύματα στη Λαχτιά. Δρόμοι σπάσανε. Κοπήκανε οι συγκοινωνίες. Νεκροί θαμμένοι κάτω από τα ερείπια και τραυματίες ανήμποροι να ζητήσουν βοήθεια. Γιατί κοντά στον ατομικό πανικό και ο πανικός των αρχών, πού δεν καταξιωθήκανε να αντιμετωπίσουνε τις πρωτοφανές ετούτες συνθήκες, πού ξέφυγαν από τη ρουτίνα, δυσκόλευε την κατάσταση και έκανε τραγική τη θέση εκείνων πού είχανε ανάγκη.

Στις φυλακές του Αργοστολίου εκτός από τους πολιτικούς κρατούμενους, ήσαν και πολλοί βαρυποινίτες πού είχανε κάθε αίτια να δραπετεύσουν! Και όμως κανείς δεν το αποπειράθηκε, όχι βέβαια γιατί ήτανε αρκετή ή φύλαξη, αλλά στις στιγμές τις έκρυθμες, σαν να υπάρχει ένας άγραφος κώδικας τιμής. Και οι φυλακισμένοι είχανε υποσχεθεί να τους βγάλουν στο ύπαιθρο και να τον τηρήσουν…

Εκείνοι όμως πού με κανένα τρόπο δεν δεχτήκανε να μπούνε στα γραφεία ήσαν οι δημόσιοι υπάλληλοι. Το τεράστιο Δικαστικό Μέγαρο πού στέγαζε και το Δημαρχείο και πολλές διοικητικές υπηρεσίες, με τον ίδιο του τον όγκο, μεγάλωνε τον πανικό. Έπρεπε όμως να λειτουργήσει το τηλεγραφείο…. Δικοί από εδώ αγωνιούσαν.. Συγγενείς στην Αθήνα έπρεπε να ενημερωθούν. Το Αργοστόλι ζούσε ώρες πανικού. . . Στιγμές αγωνίας. . . Ζωή φόβου… Συνθήκες πρωτόγνωρες ανάμεσα σε δονήσεις, σε βοές. σε μικροσεισμούς.

Ζούσε σε μια συνεχή αναμονή. . . Περιμένοντας… Και εκείνο πού περίμενε, παράξενο και τραγικό, ήτανε ο μεγάλος σεισμός πού θα τα σώριαζε όλα!…

Ετούτο είναι περίεργο και όμως απόλυτα αληθινό. . Όλοι, σκεπτικιστές και αδιάφοροι, θαρραλέοι και φοβητσιάρηδες, λογικοί και παράλογοι, ψύχραιμοι και πανιασμένοι. . μετά τον νυχτερινό σεισμό, όλοι, μικροί μεγάλοι, χωρίς δεδομένα, χωρίς εμπειρία, αλλά κάτου από μια ανεξήγητη διαίσθηση, περιμέναμε την καταστροφή. . .

Γιατί, . . κάθε τόσο. . . κάθε ώρα, Ίσως συχνότερα, ένα μουγκρητό μέσα από τα γήινα σπλάχνα, σαν απειλή, σαν φοβέρα, ή ένα τίναγμα σαν ξύπνημα, σαν ρίγος, σαν ανατριχίλα πάνω στην πέτσα της γης, μας θύμιζε ότι ή αρχή πού ζήσαμε δεν είχε τελέψει.

Ένοιωσα τα χτίρια να με ζώνουν και Ο φόβος να με κυριεύει… Προσπάθησα να είμαι γρήγορος. μα ο φόβος νομίζεις και άργευε τα βήματα μου. . . Έβλεπα μπρος μου το πανύψηλο καμπαναριό του Αγίου Σπυριδώνου και μέτραα σε πόση αχτίνα θα μπορούσανε να με βρούνε τα χαλάσματα του. . . Ό εφιάλτης μου μεγάλωνε. . δεν έβλεπα πότε να φθάσω στο τέρμα του και που αναγκαζόμουνα να προσέξω γιατί οι κορνίζες που φράζανε το δρόμο.

Πολλά ομορφόσπιτα μοιάζανε λεηλατημένα. Σιωπή και ερημιά… Ούτε φως, ούτε φωνή, ούτε σκιά. . .

Κόντευε πια μεσημέρι… Ό ήλιος είχε ψηλώσει πολύ… Ήτανε μια ζεστή Αυγουστιάτικη μέρα και η άπνοια πού βασίλευε δημιουργούσε ατμόσφαιρα πνιγηρή. Όταν… Ένα θηρίο ξύπνησε μέσα στην καρδιά της Γης.. Ένα μουγκρητό… μια βοή… ένα αγκομαχητό, έντονο, πού ανέβηκε γρήγορα τη διατονική κλίμακα, γίνηκε ρόγχος και απειλή πού ξεχύθηκε μέσα από το έδαφος. Ό δαίμονας της Κόλασης πού κοιμότανε, λες ναρκωμένος, ξύπνησε και χύθηκε για λεία.

Οι καρδιές χτύπησαν σε ακατάστατους ρυθμούς. Τα νεύρα τεντώθηκαν. Ό τρόμος έβαψε τις όψεις πράσινες Όλα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα, ίσως σε δέκατα του δευτερόλεπτου… Γιατί, συνέχεια η γη μας, το έδαφος πού πατούσαμε, έχασε την ισορροπία του και άρχισε να τραντάζεται σαν τρελό. Λες και ήτανε μια τεράστια μπάλα δεμένη και δεχότανε αλλεπάλληλα γρονθοκοπήματα, ακατάπαυστα και πολύπλευρα. Αρχικά το έδαφος πήγε πέρα – δώθε και ξανά σαν από παλινδρομική κίνηση, κουνήθηκε στις ίδιες κατευθύνσεις. Αμέσως ή παλινδρομική κίνηση ανατρέπεται και αρχίζει το ανεβοκατέβασμα. Ή γη μας, κλωτσούσε από κάτου προς τα πάνου όσο πιο έντονα γινότανε. Ετούτο το Ξαφνικό ήτανε πού μας έριξε στο έδαφος. Πώς βρεθήκαμε σωριασμένοι κάτου, κανείς δεν θυμάται! Μέσα στο σκοτείνιασμα του νου και τής ατμόσφαιρας, πρόφτασα να δω το· ρολόι μου. Ήταν έντεκα και εικοσιεφτά λεφτά… Απέναντι μου ακόμα ευδιάκριτο το Μέγαρο πού στέγαζε τις υπηρεσίες και τώρα έκλεινε τους τηλεγραφητές πιστούς στο καθήκον!

Το είδα να κλονίζεται σα να ‘ναι από τραπουλόχαρτα… Οι τοίχοι του ανοίξανε προς τα έξω, αμέσως συνέχεια γείρανε προς τα μέσα… Σύγχρονα, σαν ένα τεράστιο χέρι να έπιασε την πλάκα της σκεπής του και όλο το τεράστιο χτίριο με τούς τρεις ορόφους έκατσε, εχώνεψε και έγινε ένας σωρός, όχι ψηλότερος από ενάμισι μέτρο… Αυτό ήτανε όλο!…

Δεν πρόλαβα να δω τίποτε άλλο… Κάτουθέ μου το έδαφος με έδερνε και με χτυπούσε πόνου στα κατάστρωμα της Πλατείας. Αισθανόμουνα σα να κατρακυλούσα χωρία να μπορώ να συγκρατηθώ. Σκοτάδι εκάλυψε τα πάντα και μία εισπνοή γεμάτη σκόνη και ασφυξία έπνιγε το λαρύγγι.

Που ήτανε οι δικοί μου;… Λίγο πριν βρισκόμαστε κοντά, συντροφιασμένοι. Δεν μπορούσα να νοιώσω, ούτε να ακούσω… Ή ατμόσφαιρα γεμάτη δαιμονικούς θορύβους από χτίρια πού γκρεμιζότανε, από τις υπόκωφες βοές, από τα υστερικά Ξεφωνητά του κόσμου, πού πάλευε σ’ αυτή την κόλαση.

Άπλωσα το χέρι μου μέσα στο ζοφερό σκοτάδι και έπιασα ένα ζεστά χέρι!.. Αισθάνθηκα την ίδια ανταπόκριση, με ένα σφίξιμο, και δάκρυα πλημμυρίσανε τα μάτια μου για τη Ζ ω ή πού βρήκα συντροφιά την στιγμή τής απελπισίας… Προσπάθησα να σηκωθώ μα ήταν αδύνατο. Όσο η γη συνέχιζε τον τρελό χορό της μία τέτοια προσπάθεια ήταν καταδικασμένη.

Πόσο κράτησε ετούτη ή Γήινη τρεμούλα;… Μια αιωνιότητα Ζήσαμε εμείς… Πενηνταοχτώ δευτερόλεπτα λένε οι ειδικοί…

Το ζεστό χέρι κάποτε με βοήθησε και σηκώθηκα. Μέσα στο σύθαμπο πού άρχισε να καθαρίζει διέκρινα πλάι μου, να τον κρατώ σφιχτά, τον εισαγγελέα Παπαντωνίου. Τα μάτια του ήτανε βουρκωμένα… Μα και τα δικά μου ήτανε θολά γιατί δυσκολεύτηκα να αναγνωρίσω το περιβάλλον μου». Ο λ α ε ϊ χ α ν ε αλλάζει!…

Είκοσι μέτρα είχαμε κυλήσει, χτυπημένοι στα έδαφος, στη διάθεση του σεισμού. Οι δικοί μου βρισκότανε σπαρμένοι γύρω. Και όλη ή Πλατεία γεμάτη ζωντανά κορμιά πού Ο σεισμός τάχε ρίξει κάτου. τώρα μωλωπισμένα, κακοπαθημένα, με αχνά πρόσωπα, άνοιγαν τα μάτια μπρος στο ασύλληπτο θέαμα πού αντικρίζανε!

Η Πλατεία γεμάτη ρωγμές!.. Το κατάστρωμα της κυματιστό, άλλου βυθισμένο, άλλου υψωμένο έμοιαζε περισσότερο με φρεσκοοργωμένο χωράφι. Κάπου – κάπου από την άσφαλτο, ξεπετιώντανε μέσα από της γης τα σπλάχνα, ντουβάρια και πωριά… Ήταν τα θεμέλια του παλαιού δικαστηρίου που ‘χε χτίσει ο Νάπιερ και είχε κατεδαφίσει ο Κοσμετάτος για να ανοίξει την πλατεία. Το κλώτσισμα της γης τα ξέρασε από τα σωθικά της.

Δράμα ήτανε το αντίκρισμα των οικοδομών. Το μέγαρο είχε κάτσει και διαλύσει σε ελάχιστα, στα πρώτα δευτερόλεπτα. Πριν ακόμα ή ατμόσφαιρα σκοτεινιάσει από τα γκρεμίσματα. Μέσα του είχε κλείσει άγνωστο για την ώρα, πόσες ζωές…Την Ίδια ώρα πού εμείς σκεφτόμαστε με τη ψυχρή λογική ο διοικητής έστελνε στο υπουργείο Εσωτερικών με τον ασύρματο το ακόλουθο ιστορικό τηλεγράφημα, ενδεικτικό του πανικού που είχε προκαλέσει το φοβερό πλήγμα.

«ΒΥΘΙΖΟΜΕΘΑ ΟΛΟΙ. ΑΠΟΣΤΕΙΛΑΤΕ ΣΤΟΛΟΝ ΠΑΡΑΛΑΒΕΙ ΑΛΛΟΦΡΟΝΑΣ ΚΑΤΟΙΚΟΥΣ. ΤΑ ΠΑΝΤΑ ΚΑΤΕΡΡΕΥΣΑΝ»