Επιστημονικό Συμπόσιο ΙΚΙ 2009 – Κτισμένη κληρονομιά

9ο Επιστημονικό Συμπόσιο ΙΚΙ 2009
Κτισμένη κληρονομιά: παράδοση και μοντερνισμός

Πρώτες διαπιστώσεις και προτάσεις προς τις αρμόδιες αρχές
(Προς Υπουργείο Πολιτισμού -Τουρισμού, Υπουργείο Περιβάλλοντος και ΚΑ, Περιφέρεια Ιονίων Νήσων, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαλονιάς και Ιθάκης, Δήμο Αργοστολίου, Δήμο Ερίσου)Με την ευκαιρία της διεξαγωγής των εργασιών του 9ου επιστημονικού συμποσίου του ΙΚΙ, του σχετικού προβληματισμού που αναπτύχθηκε κυρίως από τους επτανήσιους πανεπιστημιακούς καθηγητές καθώς και της περιήγησης των συμμετεχόντων στο φρούριο της Ασσου που ακολούθησε, συντάχθηκαν προτάσεις για δύο σημαντικά θέματα του τόπου, τις οποίες το ΙΚΙ αποστέλλει στις αρμόδιες αρχές για την εκ μέρους τους ανάληψη των κατάλληλων δράσεων.

Περιήγηση στο Φρούριο Ασσου

1.Μετασεισμική κτισμένη κληρονομιά : Αργοστόλι και άλλες περιοχές
Υπάρχει η εντύπωση ότι όσα κτίρια -κυρίως δημόσια- κτίστηκαν μετά το σεισμό του 1953 (είτε νεοκλασικού χαρακτήρα είτε μοντέρνας αρχιτεκτονικής) δεν είναι άξια προσοχής και φροντίδας. Η εντύπωση αυτή στηρίζεται προφανώς στην άγνοια των όσων συμβαίνουν στην ημεδαπή και στην αλλοδαπή σχετικά με τα θέματα αυτά.

Περιήγηση – Μύρτος

Διότι τόσο το Δημαρχείο όσο και το ξενοδοχείο Ξενία, η Δημοτική αγορά κλπ φέρουν την σφραγίδα επώνυμων ελλήνων αρχιτεκτόνων (Κραντονέλλης, Σφαέλος, Ζήβας κλπ) και έχουν περάσει στην βιβλιογραφία της ιστορίας της ελληνικής αρχιτεκτονικής. ΕξΆ άλλου, δεν είναι τυχαίο ότι αρκετά από αυτά έχουν ήδη κηρυχθεί διατηρητέα προ δεκαετίας από το αρμόδιο υπουργείο. (Σημειωτέον ότι η ίδια προσέγγιση ισχύει κατά μείζονα λόγο και για τα ελάχιστα -μη παραδοσιακού χαρακτήρα -κτίρια του μεσοπολέμου όπως το δημοτικό σχολείο Ληξουρίου, το προσφάτως αποκατασταθέν περίπτερο του Αίνου και το Ματζαβινάτειο νοσοκομείο το οποίο είναι το μόνο που δεν έχει κηρυχθεί διατηρητέο).

καταστροφή ανακαινισμένων κτιρίων πρώην φυλακών

Στο συμπόσιο ακούστηκε ότι υπάρχει η πρόθεση για κατεδάφιση κάποιων μετασεισμικών συγκροτημάτων όπως π.χ. η Δημοτική αγορά, που σχεδιάστηκε από τον καθηγητή του ΕΜΠ Δ. Ζήβα που παρέστη στο εφετινό συμπόσιο. Μια τέτοια ενέργεια θα ήταν εντελώς άστοχη χωρίς προηγουμένως να γίνει μια σοβαρή διερεύνηση και μελέτη.

Κατά συνέπεια, γνωστοποιείται στις τοπικές αρχές ότι τα δημόσια κτίρια (Δημαρχείο, Διοικητήριο, Δημοτική Αγορά κλπ), που κτίστηκαν στο Αργοστόλι (και σε άλλες πόλεις της Κεφαλονιάς) μετά τους σεισμούς και ανήκουν στο λεγόμενο μοντέρνο κίνημα, αποτελούν και αυτά μια πολύτιμη κτισμένη κληρονομιά όπως και η παραδοσιακή αρχιτεκτονική σχεδιασμένα σε μια κρίσιμη ιστορική στιγμή του τόπου, από επώνυμους έλληνες αρχιτέκτονες και για τα οποία πρέπει να υπάρξει ανάλογη φροντίδα και όχι άστοχες και βεβιασμένες αποφάσεις εύκολων κατεδαφίσεων αντί για σωστές αποκαταστάσεις και μελετημένες αναπλάσεις…

Απομεινάρι της μοναδικής εκδήλωσης στα ανακαινισμένα κτιρια

Προτείνεται :

α) η αποτύπωση και μελέτη της οικοδομικής μετασεισμικής κληρονομιάς -κυρίως δημόσιας – (με πρώτη πιλοτική εφαρμογή την Δημοτική Αγορά) και με βασικό στόχο την δομική αποκατάσταση, την απαλλαγή της από τις μορφολογικές και λειτουργικές επιβαρύνσεις που έχει υποστεί και την επιβολή των κατάλληλων χρήσεων αναψυχής, σύμφωνα πάντα με τον πολεοδομικό σχεδιασμό της πόλης.

Σε κάθε περίπτωση η κατεύθυνση -νομικά και κοινωνικά- δεν μπορεί να είναι άλλη από την βελτίωση του περιβάλλοντος και ποιότητας ζωής στο κεντρικό σημείο της πόλης, πράγμα που σημαίνει αποφυγή αύξησης συντελεστή δόμησης, κάλυψης και υψών με το πρόσχημα των καινούργιων κατασκευών.

β) η κήρυξη ως διατηρητέων μιας νέας σειράς μετασεισμικών κτιρίων όπου ανάμεσα στα άλλα θα περιλαμβάνονται:

1) το ξενοδοχείο Ξενία, (για το οποίο εκκρεμούν από το 2005 – χωρίς καμία απάντηση- οι προτάσεις του ΙΚΙ προς τις τοπικές αρχές καθώς και άλλων κεντρικών επιστημονικών φορέων)

2) το Δημαρχείο Αργοστολίου και γενικά τα κτίρια του κεντρικού τετραγώνου-πυρήνα της πόλης (Διοικητήριο κλπ) τα οποία υπήρξαν και τα πρώτα κτίρια με στοά στο μετασεισμικό Αργοστόλι – 30 περίπου χρόνια πριν επιβληθεί ξανά το μέτρο της κατασκευής υποχρεωτικής στοάς χάρις στο σχεδιασμό της Επιχείρησης Πολεοδομικής Ανασυγκρότησης, τόσο στην πλατεία Βαλλιάνου όσο και στην παραλιακή οδό.

2. Η κληρονομιά του Φρουρίου (και του οικισμού) της Ασσου

Με αφορμή την επίσκεψη των συνέδρων στην Ασσο διαπιστώθηκε μια απαράδεκτη κατάσταση που αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα κακής διαχείρισης εκ μέρους των υπευθύνων δημόσιων αρχών και υπηρεσιών. Πράγματι, είναι θλιβερή η εντύπωση που προκαλεί η θέα των ανακαινισμένων αλλά εγκαταλελειμμένων στην τύχη τους κτιρίων των πρώην αγροτικών φυλακών του Φρουρίου της Ασου. Μια πολύτιμη κτισμένη κληρονομιά που καταστρέφεται καθημερινά, για την αποκατάσταση της οποίας δαπανήθηκαν αρκετά χρήματα των ελλήνων αλλά και ευρωπαίων πολιτών !

Αιτία όλων των παραπάνω είναι η έλλειψη ολοκληρωμένου σχεδιασμού και προγραμματισμού για την προστασία και ανάδειξη του φρουρίου, με στόχο την εύρυθμη λειτουργία του ως αρχαιολογικού χώρου και ως σημαντικού πόλου πολιτιστικού τουρισμού. Ιδιαίτερα σημειώνεται η έλλειψη πρόνοιας σε μέσα και ανθρώπινο δυναμικό για την συντήρηση των ακριβοπληρωμένων κτιριακών εγκαταστάσεων, οι οποίες επί μία εξαετία και πλέον δεν χρησιμοποιούνται καθόλου.

Η πρώτη και τελευταία χρήση τους υπήρξε το 2005 με αφορμή το Συνέδριο των Αποδήμων. Έκτοτε, παραμένουν κλειστά και έρημα χωρίς καμία φύλαξη. Διαπιστώθηκαν επίσης και άλλες τεχνικές ελλείψεις ή αστοχίες και σε άλλες παρεμβάσεις (όπως π.χ. στο εκτελούμενο έργο του δρόμου της πρόσβασης) για τις οποίες θα υπάρξει ειδικό υπόμνημα προσεχώς.

Προτείνεται:

Με ευθύνη του υπουργείου Πολιτισμού-Τουρισμού ή της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης η άμεση κινητοποίηση/αφύπνιση, συνάντηση, συνεργασία και δραστική παρέμβαση όλων των υπευθύνων υπηρεσιών και φορέων κυρίως για τα ακόλουθα :

α)την διερεύνηση της υπάρχουσας κατάστασης του φρουρίου –κυρίως του ιδιοκτησιακού καθεστώτος- καθώς και την επισήμανση των ποικίλων προβλημάτων που έχουν δημιουργηθεί σε σχέση και με τους τεθέντες αρχικούς στόχους.

β)την υποβολή νέας επικαιροποιημένης πρότασης ολοκλήρωσης του προγράμματος προστασίας και ανάδειξης του φρουρίου με πιθανή αναπροσαρμογή των στόχων και

γ) την δημιουργία ενός συλλογικού διαχειριστικού οργάνου υποστηρικτικού των αρμόδιων δημόσιων υπηρεσιών (το οποίο δεν θα αφαιρεί καμία αρμοδιότητα από κανέναν αλλά αντίθετα θα συνδράμει στη υλοποίηση των όποιων αποφάσεων ) ώστε να εξασφαλιστεί η μελλοντική συντήρηση και στοιχειώδης λειτουργία του χώρου (φρούριο και χερσόνησος ) για ημεδαπούς και αλλοδαπούς επισκέπτες και παράλληλα να διευκολύνει την κοινωνική συμμετοχή και αποδοχή καθώς και την προοπτική χρηματοδότησης από διάφορες πηγές.

-Έλεγχος για την σωστή εφαρμογή των όρων δόμησης εντός και εκτός ορίων του οικισμού της Ασου -σε σχέση με το συνεκτικό τμήμα του- και λήψη των απαραίτητων μέτρων για την αποφυγή καταστρατηγήσεων (φαίνονται δια γυμνού οφθαλμού) που αλλοιώνουν τόσο τα μορφολογικά χαρακτηριστικά όσο και τα πολεοδομικά και τελικά ακυρώνουν την θεσμοθετημένη οριοθέτηση.

3. Ο παραδοσιακός οικισμός του Φισκάρδου

Είναι γνωστά τα κατά καιρούς δημοσιεύματα στον τοπικό και αθηναϊκό τύπο για τα κακώς κείμενα στο Φισκάρδο και γενικά για τις ισχυρές οικιστικές πιέσεις, που καταστρέφουν την φυσιογνωμία και υπονομεύουν την μελλοντική βιώσιμη εξέλιξη του σημαντικού αυτού παραδοσιακού οικισμού (βλέπε π.χ. χαρακτηριστικό ρεπορτάζ προ διμήνου, στην εφημερίδα «Εθνος»). Ήδη τα αποτελέσματα των διαφόρων «οχλήσεων» και αρνητικών παρεμβάσεων είναι ορατά. Πρέπει να γίνει επιτέλους κατανοητό ότι η περιοχή, εκτός από παραδοσιακός οικισμός, είναι χαρακτηρισμένη και ως ιστορικός τόπος ενώ το βόρειο τμήμα (ολόκληρη η χερσόνησος) είναι αρχαιολογικός χώρος ο οποίος τα τελευταία χρόνια καταπατείται, τεμαχίζεται και κτίζεται συνεχώς!.

Προτείνεται :

-Η άμεση ρύθμιση και έλεγχος της -εκτός ορίων του οικισμού- δόμησης (κυρίως στη ζώνη των 500 μέτρων) η οποία αποτελεί τη βασική αιτία της βάναυσης αλλοίωσης του χαρακτήρα του οικισμού και γενικότερα του ευαίσθητου τοπίου της περιοχής.

-Η ολοκλήρωση της χάραξης του αιγιαλού και της παραλίας σε όλο το μήκος της ακτογραμμής της πρώην κοινότητας φισκάρδου. Επίσης ένταξη στο κτηματολόγιο.

– Η διαφύλαξη του συνεκτικού τμήματος του οικισμού και η αποφυγή γραμμικής -κατά μήκος της ακτής- οικιστικής επέκτασης χωρίς σχεδιασμό. (Υπάρχει ήδη το κακό προηγούμενο των οικιστικών θυλάκων στο νότιο μέρος του οικισμού, οι οποίοι θεσμοθετήθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του ΅90 καταστρατηγώντας την ισχύουσα νομοθεσία! ).

-Η κήρυξη διατηρητέων όλων των προσεισμικών κτισμάτων (τρία μόνον από ένα σύνολο 50 περίπου οικημάτων έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα) και η προώθηση της προστασίας των μνημείων (παλαιοχριστιανική βασιλική, Ρωμαϊκό ωδείο, ενάλιες αρχαιότητες κλπ).

-Ο κατά προτεραιότητα σχεδιασμός του οικισμού (όπως και της Ασσου)στο πλαίσιο του Σχεδίου Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης (ΣΧΟΟΑΠ) που εκπονείται και του οποίου η ολοκλήρωση καθυστερεί αν και έχει περάσει αρκετό διάστημα πέραν του εύλογου χρόνου..

Για το ΙΚΙ Η.Μπεριάτος