Το έθιμο του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδάρη, «ο Γρηγοράκης» στο Ληξούρι

Σε πολλά μέρη του νησιού μας, την παραμονή της εορτής του Αγίου Ιωάννη του Λαμπαδάρη, (το γενέθλιο του Ιωάννη του Προδρόμου) και ιδιαίτερα στην Παλική, υπάρχει το ηλιοτροπικό έθιμο του «Γληγοράκη».Το έθιμο αυτό διατηρήθηκε για πολλά χρόνια στην περιοχή της συνοικίας των Μαρτσελάτων – Λεγατάτων στο Ληξούρι.

Ο «Γληγοράκης» είναι ένα ομοίωμα ανθρώπου με το όμορφο κουστούμι του και την τραγιάσκα του, καθισμένος σ’ ένα θρόνο με τα δώρα του και το τσιγάρο του.

Σκοπός αυτού του ομοιώματος, είναι η διακωμώδηση κάποιων κοινωνικών στοιχείων, η επικοινωνία και η έκφραση λόγου των δημιουργών του μέσα από ένα ποιητικό δρώμενο και πάνω από όλα το κάψιμο του ανδρείκελου για να παραχθεί η φωτιά του Αϊ -Γιάννη. Πάνω από αυτή τη φωτιά θα πηδήσουν μικροί και μεγάλοι, που με την ευλογία του Αγίου Γιαννιού θα έλθει ο καθαρμός στην φύση και στην ψυχή.

Πιθανόν το έθιμο με τον τρόπο που γίνεται, καθώς και το όνομα του, να έχει σχέσημε την περιοχή της Βόνιτσας, μια και εκεί υπάρχει με το ίδιο όνομα κάτι αντίστοιχο ως έθιμοστο «κάψιμο του Ιούδα» κατάτο τέλος της Μεγάλης Εβδομάδας.

Βέβαια, στην περίπτωση του εθίμου όπως γίνεται στο Ληξούρι, ο «Γρηγοράκης» συμβολίζει τον άνθρωπο που φέρνει το καλό μαντάτο της γέννας, στο χωριό, ή πολλές φορές γίνεται ο μάμος, ο γιατρός, που πάνω του θα του αποδώσουν πολλές ιδιότητες, πάντα λυτρωτικές, μια και τέτοιος είναι ο χαραχτήρας αυτού του εθίμου. Με το ανδρείκελο, που στο τέλος θα καεί στη φωτιά, θα πλαστεί μια ιστορία, που δεν θα είναι απόμακρη από κάποια γέννα, ή κάποιο παρόμοιο συμβάν.Πάντα σατιρική και μυητική στο πνεύμα για να δώσει το μήνυμα πως έρχεται κάτι καινούργιο με τη φωτιά, κάτι καινούργιο μια και η μέρα μετά από του αγίου Ιωάννη τη γιορτή αλλάζει, δηλαδή μικραίνει και μεγαλώνει σιγά σιγά η νύκτα.

Το έθιμο του «Γρηγοράκη» αναβίωσε δραματοποιημένο όπως γινόταν και παλιά, το 1995 στα Μαρτσελάτα – Λεγατάτα τουΛηξουρίου. Επίσης γίνεται με πολλή επιτυχία, στην περιοχή των Δεμπονεράδων στο Ληξούρι στα πλαίσια της γειτονιά. Εκεί πρωτοστατεί ο Γεράσιμος Μεσσάρης και όλη η γειτονιά του. Τώρα τα τελευταία χρόνια όλο αναβιώνει και σε άλλα μέρη του νησιού με επιτυχία.

Φέτος, 23-6-2008, το πραγματοποιήσαμε με πολύ κέφι και μεράκι πάλι στη συνοικία Μαρτσελάτα – Λεγατάτα στο Ληξούρι.

Στη συνοικία αυτή από παλιά, πριν του σεισμού, οι κάτοικοί της πραγματοποιούσαν το έθιμο αυτό της φωτιάς, και μάλιστα του έδιναν ένα κοινωνικό χαραχτήρα. Η τελετή του εθίμου αυτού γινόταν σωστό πανηγύρι στη γειτονιά και το χαίρονταν όλοι, μικροί και μεγάλοι, περισσότερο τα παιδιά που το πήδημα πάνω από την καθαρτήρια φλόγατα γιόμιζεχαρά και συναγωνισμό.

Έγινε και πάλι με ζωντάνια και μάλιστα με τη χορευτική συμμετοχή του Πολιτιστικού Συλλόγου του Ληξουρίου, «Χωροπούλα».

Στο μικρόφωνο, έκανε το ντεμπούτο του ο μικρός Σωτήρης Γερασίμου Γαλανός, που εκφωνούσε το τελετουργικό πρόγραμμα της όλης εθιμικής εκδήλωσης. Το χάρηκε ο Σωτηράκης το μικρόφωνο που με τη μεταλλική φωνή και το θάρρος του τα πήγε υπέροχα.
Για το φτιάξιμο του ανδρείκελου «του Γρηγοράκη» συνεργάστηκαν με πειράγματα και σατιρικά σχόλια οι: Ειρήνη Μωραΐτη, η Ειρήνη Βιτωράτου – Ευθυμιάτου (Λαλουκιώσα) και η Ρία Μαντζαβίνου. Ρούχα, παπούτσια και άχυρα, γάντια, κουστούμι, γλυκά και αναψυκτικά ότι άλλο ήταν απαραίτητο τα πρόσφεραν οικυρίες της γειτονιάς.

Πριν το κάψιμο «του Γρηγοράκη», με πρώτα στο χορό τα παιδιά του χορευτικού Συλλόγου της «Χωροπούλα», στρωθήκαμε στο χορό με κεφαλλονίτικο μπάλλο και καλαματιανό. Οι «νύφες της γειτονιάς», φερμένες από άλλα ελλαδικά μέρη, μπαλάρανε και απέσπασαν πολλά μπράβο και κομπλιμέντα. Και δώσε χορό. Ακολούθησε μικρός μπουφές και όλοι μαζί, παρέα με το ομοίωμα του «Γρηγοράκη» πήγανε σε μέρος ασφαλές, όπου τον κάψαμε για να παράγουμε την φωτιά του Αϊ Γιάννη. 

Δώσαμε την υπόσχεση του χρόνου να ξανασυνεργαστούμε για να κρατήσουμε το έθιμο όσο το δυνατό πιο πολύ και αυθεντικό όπως το έκαναν οι παλαιότεροι.

Τέλος, θα πρέπει να ειπωθεί πως καλό θα είναι και σε άλλες γειτονιές και συνοικίες να αναβιώνουν έθιμα και θεατρικές ηθογραφικές παραστάσεις, για να διατηρείται το πνεύμα της γειτονιάς. Μόνο έτσι θα έχουμε ζωντανές γειτονιές με καλά βουητά και φωνές από τα παιχνίδια των παιδιών μας, Όλα αυτά θα είναι η καλύτερη μύησηγια τα παιδιά μας πάνω στην παράδοση των γονιών τους και των παππούδων τους.

Κείμενα – Παρουσίαση: Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
23-6-2008