Χορεύοντας με το Διόνυσο

Σεπτέμβριος και τα κλήματα αρχίζουν να λυγίζουν από τα ώριμα σταφύλια.

Οι τρυγητές, χωρίς να το μαρτυρούν και σαν να μην πρόκειται για δουλειά, ενθουσιασμένοι πάνε να συλλέξουν τους πολύτιμους καρπούς. Το ανυπόμονο βλέμμα τους προδίδει μια ασίγαστη επιθυμία για γιορτή και σχόλη χωρίς τους περιορισμούς της λογικής και τη μονοχρωμία της καθημερινότητας. Και ο κόπος της συγκομιδής, της επεξεργασίας μα πολύ περισσότερο η υπομονή που χρειάζεται για να γευτείς το νέκταρ των θνητών πώς θα τα αντέξουν; Η αδυναμία που τους διακρίνει όλους τους να αντισταθούν στη μαγεία του πνεύματος του Διόνυσου, η γνώση πως είναι ανίσχυροι μπροστά σε μια δύναμη πιο μεγάλη από αυτούς, τον κάθε βασιλιά και μεγάλο στρατηλάτη αυτού του κόσμου και η παράδοση στην πνοή που διαπερνά το κορμί σου, θεία ζεστασιά, είναι η πιο γλυκιά ευχαρίστηση.

Μια βόλτα στην εξοχή της φθινοπωρινής Κεφαλονιάς και τα αμπέλια στέκουν υπομονετικά, σύντομα οι τρυγητές θα τα αλαφρώσουν από το πολύτιμο φορτίο. Οι ώρες αυτές της μάζωξης στα αμπέλια είναι γεμάτες κέφι, λες και όλο το χρόνο βρίσκεις κάτι να απασχολείς τον εαυτό σου κάνοντας υπομονή μόνο και μόνο για τη στιγμή που μαζεύοντας τα σταφύλια θα νιώσεις στο λαιμό σου τη δυνατή μα γλυκιά πνευματώδη κάψα του ώριμου καρπού όταν στα κλεφτά θα δοκιμάσεις μια ρογούλα, μια τόση δα μικρή ρογίτσα ..από κάθε ένα κλήμα του δικού σου στοίχου… Η ίδια η παράδοσή μας επιβάλλει συμπόσια με κρασί και μεζέδες σε κάθε ευκαιρία στη διάρκεια του χρόνου, μια εθνική ή θρησκευτική γιορτή, ένα χαρμόσυνο νέο ή αντάμωση παλιών φίλων (βέβαια, μεταξύ μας, ξέρουμε ότι βρίσκουμε εύκολα αφορμές για γλέντι). Ποιός μπορεί να αντισταθεί στο πιο σεβαστό αλκοολούχο ποτό του κόσμου; Και οι ποικιλίες πολλές, αμέτρητες, για να βρείτε το δικό σας ταίρι…

Ο Διόνυσος ή Βάκχος, θεός της χαράς και του ενθουσιασμού, καρπός του παράνομου έρωτα του Δία και της κόρης του βασιλιά των Θηβών Σεμέλης, ανατράφηκε από τις νύμφες και το σοφό γέροντα Σάτυρο Σειληνό σε ένα μυστηριώδη τόπο μακριά από το θυμό της Ήρας. Όταν ανακάλυψε το εκστατικό παραλήρημα που χαρίζει ο χυμός του σταφυλιού, η θεά τον χτύπησε με την τρέλα της μέθης κι αυτός άρχισε να περιπλανιέται σ΄ όλο τον κόσμο ως τα βάθη της Ασίας. Περνώντας από τη Φρυγία συναντά την Κυβέλη (η οποία αφομοιώθηκε από τους Έλληνες ως Ρέα), τη μεγάλη θεά της γονιμότητας που τον μυεί στα μυστήρια της. Από το ταξίδι του αυτό και κατά την επιστροφή του στην Ελλάδα γίνεται σύμβολο της γονιμότητας και ευφορίας. Σε μια διαρκή κατάσταση έκστασης τριγυρνά εδώ κι εκεί πίνοντας κρασί και γιορτάζοντας την ομορφιά της φύσης και των καρπών της ως μεγάλος πότης και κατακτητής. Το άρμα του είναι στολισμένο με κισσό κι αμπελόκλημα και τον συνοδεύουν φασαριόζες θεότητες, Σάτυροι και Βάκχες, που δοκίμασαν και αυτοί το χυμό των σταφυλιών από την κληματαριά στη σπηλιά που τον έκλεβε ο ύπνος.

Ο θεός δίδαξε στους ανθρώπους την καλλιέργεια του αμπελιού και τον τρόπο που φτιάχνεται το κρασί, το θεικό ποτό που απαλύνει τις λύπες και τη δυστυχία των θνητών. Στις γιορτές και τελετές προς τιμήν του οι πιστοί παραληρούσαν τραγουδώντας με τη συνοδεία αυλών και τύμπανων και τότε γεννήθηκε το αρχαίο δράμα, στις χαρωπές και λυπητερές μορφές του αλλά και τη σατυρική, αφού το πείραγμα δεν έλειπε από αυτές τις εκδηλώσεις των ανθρώπων. Είναι λοιπόν ο ίδιος θεός και προστάτης του θεάτρου.

Ο Διόνυσος είναι συνδεδεμένος με όργια και κατακρίνεται ως σύμβολο κρεπάλης και ηθικής διαφθοράς ενώ στην πραγματικότητα εκφράζει την αλήθεια που δεν τολμά να ειπωθεί, τα άγρια ένστικτα έκστασης και ηδονής που μας κληροδότησε η φύση, ανάγκη για απελευθερωμένη ψυχαγωγία και θαυμασμό της αποχαλινωμένης ομορφιάς. Όταν ο άνθρωπος θέλει να μιλήσει γι αυτά αλλά δεν τολμά να αποκαλύψει τον εαυτό του, το θέατρο δίνει τη διέξοδο. Φορώντας ένα προσωπείο ο καθένας υποκρίνεται μια άλλη μορφή ή προσωπικότητα συγκινώντας, παρασύροντας στον ενθουσιασμό ή σατυρίζοντας καταστάσεις με σκοπό να εξορκίσει τα δεινά της ζωής. Θα έχουμε την ευκαιρία να αναφερθούμε στην σημαντικότατη αυτή δραστηριότητα σε μια άλλη περιπλάνησή μας…

Πηγές στοιχείων:
Το Βιβλίο της Μυθολογίας, Εκδόσεις Δεληθανάση 1988

Κείμενο, Φωτογραφίες: Τηλέμαχος Μπεριάτος 9-2005
Αποκλειστικά από το www.kefalonitis.com