Έφτακε και ο Ιούνιος … μα χάθηκαν οι θημωνιές

1-6-2023
Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

«Μπήκαμε στον Θεριστή», έτσι λέει ο λαός, όταν έρθει στο γύρισμα του χρόνου ο Ιούνιος. Μα στις μέρες μας, ο καιρός του Ιουνίου συνεχίζει να κάνει νάζια, να είναι ασταθής με τα ακόλουθα της φύσης φαινόμενα όπως, ψιλοβροχές, κουφόβραση, περονόσπορος, υγρασία, ζέστες απότομες, αέρινα πυρώματα, συνοδεύοντας τα τόσα άλλα, τα καθημερινά προβλήματα, που ατέλειωτα δυναστεύουν τις μέρες μας. Ο καιρικός Ιούνιος έχει αστάθεια στον ήλιο του, στον καιρό του κι όλες αυτές οι μεταβολές, που μας ξαφνιάζουν, τις ονοματίζει ο λαός «Τροπές του Ήλιου» και δίνει σ’ αυτές μαγικές ιδιότητες.
Πάνω σ’ αυτές τις τροπές του ηλίου που συμβαίνουν μέσα στον Ιούνιο, είναι τοποθετημένη η εορτή «Το Γενέσιο του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου», στις 24 του μηνός, όπου και γίνονται λατρευτικές εκδηλώσεις με φωτιές και μαντέματα, που έχουν σχέση μ’ όλη αυτήν την καιρική αστάθεια και κατά συνέπεια με τη θεριστική του σιταριού, που παράγεται ο άρτος και το « έφορο ξαναζωντάνεμα» της γης … Ενώ του Χριστού η γέννηση έχει τοποθετηθεί στις 25 του Δεκεμβρίου, (ο παράλληλος μήνας του Ιουνίου), που προχριστιανικά ήταν μέρα λατρείας του ηλίου. Σύμφωνα με την εκκλησιαστική παράδοση ο Ιωάννης Βαπτιστής ήταν έξι μήνες μεγαλύτερος από τον Χριστό. (Από 24/6 έως 25/6, ένα εξάμηνο, με την ίδια ηλιακή λατρεία στην αρχή τους). Όπως είναι κατανοητό, όλα αυτά τα τελετουργικά της θρησκείας, που ακολουθούν τα αρχαία ελληνικά εθιμικά χνάρια, είναι απόλυτα
μελετημένα και τοποθετημένα μέσα στον εθιμικό και φυσικό κύκλο του έτους.
Αλλά αφήνοντας όλα αυτά τα καιρικά και εθιμικά του Ιουνίου, θα σταθώ στον παλιό τρόπο θερισμού που γίνονταν στα χωράφια και που είχε μια εξαίρετη κοινωνικότητα, μια εργασιακή αλληλεγγύη, μια
οικογενειακή αγαπημένη δράση, παρόλη τη σωματική κούραση που επιβάλλει το θερισμός.
Παλιά θέριζαν με τα δρεπάνια, τσούρμο οι άνθρωποι μέσα στο χωράφι, με μαντήλια στο κεφάλι και καπέλα, για να μην τους πυρώνει ο ήλιος και το χαίρονταν όταν ύψωναν όλοι μαζί τη θημωνιά, όπου σαν πύργος στα μάτια τους ορθωνόταν και τούς έδινε τη δύναμη και την εικόνα, πως έστηναν κάστρο με ύλη τροφής ζωής. Σήμερα, που άλλαξαν οι εποχές κι όλα έχουν σχεδόν μηχανοποιηθεί και βιομηχανοποιηθεί, ο θερισμός, το «μπάλιασμα του χόρτου », το αλώνισμα, το άλεσμα, γίνονται με τα μηχανήματα. Έτσι τυποποιήσαμε την αγροτική ζωή, την απαλύναμε από τον κάματο, χωρίς όμως υγιεινό έλεγχο και αφεθήκαμε στο έτοιμο και ανθυγιεινό της ποσότητας των προϊόντων.
Είχε μια τελετουργία ο παλιός θερισμός, είχε κόπο, είχε ένταση, είχε συνάντηση ματιών, είχε γέλια και όμορφο συναγωνισμό, όχι μόνο μεταξύ των ανθρώπων, αλλά και με τον ήλιο. Και να αδελφέ μου, τι θα
πει… «παλεύω με τον ήλιο».
Ο αγώνας του θερισμού άρχιζε με τη χεροβολιά, να πιάσεις τα στάχυα, να τα αγκαλιάσει το δρεπάνι, να γιομίσει καλά το χέρι, να γίνει το δεμάτι, να δεθεί, να πάει στο μέρος του χωραφιού, όλοι μαζί στο ίδιο μέρος να σμίγουν τα δεμάτια τους και να υψωθεί ο σωρός, να γίνει η
θημωνιά.
Τα μάτια να χαρούν και ενδόμυχα να ικανοποιηθούν για τον τρόφιμο καρπό της ζωής, μα πάνω απ’ όλα η θημωνιά ήταν εκείνη που ένωνε για ένα σκοπό τους πρωταγωνιστές της. Θα ακολουθήσω συνδετικά τις προτάσεις μου με το και, για να γράψω το υπόλοιπο του θερισμού και της θημωνιάς την κατάθεση, για να δώσω προσθετικές εικόνες, κοινωνικότητας και αλληλεγγύης. Και η θημωνιά έγινε οικία και κάστρο παρηγοριάς ενδόμυχα της ψυχής και τόπος κοινής συνάντησης και κέντρο κύκλου επικοινωνίας και χαράς και συναγωνισμού και γέλια και κούραση της ξεκούρασης και χρυσάφι στο
σπιτικό και σύμβολο κοινωνικοπολιτικού αγώνα και στήριξε έθνη και λαούς και νοικοκυριά. Και έγινε η θημωνιά το προσωρινό σπίτι του αγρότη, του θεριστή, σπίτι του Ήλιου, που βλέποντάς το οι θεριστές αντρείωναν ενδόμυχα το είναι τους και χαμογελούσε η ψυχή τους. Σ’ αυτά τα προσθετικά και, «έπαιξε» από την αρχαιότητα το μάτι και ο νους και ύψωσαν το θερισμένο προϊόν, ιδίως το σιτάρι, ως Παιδί του
Ήλιου…
Δεν έλειψε όμως και από την κεφαλληνιακή δημοσιογραφία και
λαογραφία η εικόνα της θημωνιάς, στιχουργικά και εικαστικά.
Εγώ είμαι η βλογημένη θημωνιά,
π’ από χρυσά πυργώνομαι δεμάτια,
ένα μονάχα μήνα τη χρονιά,
μα με ζηλεύουν κάστρα και παλάτια.
Εγώ είμαι η βλογημένη θημωνιά

………

Λάμπω σαν ήλιος λάμπω σαν φεγγάρι,
και σέρνω σκλάβα πίσω τη Ζωή
με το χρυσόξανθό μου το σιτάρι
που λαχταρούν οι Ρηγάδες και λαοί
και με λατρεύουν σαν προσκυνητάρι.

…..