Απόκριες στην Κεφαλονιά: Ταξίδι στο μουσικό νησί των Επτανήσων

Οι Απόκριες είναι μια γιορτή που αγαπούν πολλοί και όχι άδικα, καθώς οι μέρες αυτές δημιουργούν έναν κόσμο ζωντανό, γεμάτο χρώματα, ανάγκη για ξέφρενους ρυθμούς και διασκέδαση. Άλλωστε, η Κεφαλονιά είναι γνωστή για την μουσική της παιδεία. Έτοιμοι για ένα ταξίδι στο νησί των φιλόμουσων;

Το έθιμο των Μάσκαρων στα χωριά
Κατά τη διάρκεια της γιορτής των αποκριών πραγματοποιούνταν διάφορα δρώμενα στα χωριά ανάλογα με την περιοχή. Στη Σάμη του 1889, ανέβασαν παράσταση του Ερωτόκριτου. Ήταν μια συνήθεια των κατοίκων του χωριού Πουλάτων, που πραγματοποιούσαν στην πλατεία του χωριού. Υπάρχουν πληροφορίες ότι το 1930 έπαιξαν στην Αγία Ευφημία της Πυλάρου «Ερωτόκριτο και Αρετούσα» μπροστά από το σχολείο. Επίσης, το έργο παιζόταν και στα Φραγκάτα, όπως και «ο Τραμουντάνης» και το «Αμπελάκι». Συνήθως, η σκηνή που προτιμάται από το εκτενές ποίημα, είναι αυτή του κονταροχτυπήματος και παρόλο που οι ηθοποιοί ήταν πολύ ταλαντούχοι, οι θεατές έπρεπε να προσθέσουν αρκετά με τη φαντασία τους, εφόσον υπήρχαν ελλιπή στοιχεία όπως τα άλογα και η ιπποτική ενδυμασία! Οι ρίζες αυτού του εθίμου είναι από τον Μεσαίωνα! Μετά την πτώση της Κρήτης το 1669 στους Οθωμανούς, οι μετανάστες μετέφεραν μαζί τους τη λογοτεχνία στις περιοχές που εγκαταστάθηκαν. Μια από αυτές τις περιοχές ανάμεσα στη Δυτική Ελλάδα και την Πελοπόννησο, ήταν η Κεφαλονιά και ένα από αυτά τα έργα της Κρητικής λογοτεχνίας ήταν «ο Ερωτόκριτος και η Αρετούσα».

Σήμερα, οι καβαλιέροι του Αποκριάτικου γλεντιού, συνοδεύουν τις ντάμες τους από το σπίτι σαν να είναι πραγματικό ζευγάρι! Το κωμικό στοιχείο δε, είναι ότι δεν ήταν γυναίκες στην πραγματικότητα, αλλά άντρες μεταμφιεσμένοι με τα πιο αριστοκρατικά και διαλεκτά αστικά φουστάνια αλλά και κοσμήματα που τους δάνειζαν οι νοικοκυρές! Η ονομασία αυτών είναι Γιανίτσαροι ή Γιανιτσαραίοι που επίσης φορούν άσπρες κάλτσες και ελαφριά παπούτσια για να μπορούν να χορεύουν, ενώ στο κεφάλι τους έχουν την ορλάντα, μια παράξενη περικεφαλαία από χαρτόνι ντυμένο με τσόχα και στολισμένη με διάφορα χρώματα, εικόνες και καθρεφτάκια. Όταν λοιπόν το ζευγάρι φτάσει στο γλέντι, πρέπει να φορέσει μπαρμπούτες, δηλαδή μάσκες, συνήθως φτιαγμένες από κερί!

Στη συνέχεια, αφού όλοι οι καβαλιέροι έχουν στο πλευρό τους μια ντάμα, συναντιούνται όλοι μαζί και ξεκινάει επίσημα το δρώμενο. Μπροστά πηγαίνει ο κουδουνάς, ένας άντρας που έχει πάνω του πολλά κουδούνια και ειδοποιεί ότι αρχίζει η πομπή. Στα Μαυράτα, υπάρχει ο Κουλούμπασης ή στα Δαμουλιανάτα ο Τσάφος, δηλαδή ο αστυνομικός ή μπράβος της Μασκαρίας, με ντύσιμο μισό τούρκικο και μισό ελληνικό. Αποστολή του είναι να κρατάει την τάξη κυνηγώντας τα παιδιά με τη μαγκούρα. Ακόμα, όταν πια φτάσουν στο σημείο που θα διεξαχθεί ο χορός, στα Δαμουλιανάτα ο Τσάφος ”πιάνει” τους πιο πλούσιους και τους πηγαίνει στο δικαστή, όπου εκεί τους επιβάλλει να πληρώσουν μούρτα, δηλαδή πρόστιμο βγάζοντας έτσι τα έξοδα της Μασκαρίας ή εξασφαλίζοντας το φαγοπότι της Καθαρής Δευτέρας. Παραλλαγή αυτής της συνήθειας στα Μαυράτα ήταν ο Κουλούμπασης να πηγαίνει τους πιο πλούσιους στο γιατρό, ο οποίος είναι εφοδιασμένος με αστεία σύνεργα και συνιστούσε στον άρρωστο να κεράσει ένα ποτό από το μπουφέ της Μάσκαρας για να του πέσει ο πυρετός.

Αυτή η εκδήλωση φυσικά πλαισιώνεται με μουσική υπό τους ήχους κυρίως του βιολιού και της κιθάρας, που συνοδεύεται από το σκορτσάμπουνο (άσκαυλος) και τη φλογέρα. Όλοι μαζί καταλήγουν σε ανοιχτό χώρο, όπου έχουν στημένες αψίδες για να περάσει η Μάσκαρα και ένα πάρκο για τα βιολιά. Ο χορός ανοίγει με τις καντρίλιες και το γαϊτανάκι, και τα ντυμένα ζευγάρια πρέπει να έχουν εξασκηθεί από ειδικό για να μάθουν όλη τη χορογραφία. Σειρά έχουν οι «χωριάτικοι» χοροί με τη συμμετοχή του κόσμου: Μοσκοπούλες, γύρες, μπάλος, κεφαλονίτικος συρτός, κουτσός, τσάμικο και καλαματιανός.

Η σάτιρα

Κερασάκι στην τούρτα κάθε γιορτής είναι η σάτιρα, αφού το καρναβάλι είναι η κατεξοχήν εποχή για κάτι τέτοιο, ήδη από την αρχαιοελληνική περίοδο! Ο σατιρικός ριμναδόρος του κάθε χωριού ετοιμάζει έναν έξυπνο και τσουχτερό στίχο για τους συγχωριανούς του, για να τους το απαγγείλει! Εναλλακτικά μπορείς να ντυθείς και σαν Διάολος ή Γύφτος, και ”καθήκον” σου είναι να περιφέρεσαι και να κάνεις τους γύρω σου να καλοπερνούν!

Τέλος, όταν ολοκληρωθεί το γλέντι οι Κεφαλονίτες γυρνούν στο σπίτι τους και φτιάχνουν Μπακαλιαρόπιτα!

Πηγή: https://passenger.gr