Η θρησκευτική εορτή της Ζωοδόχου Πηγής

Γράφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Η εορτή της Ζωοδόχου Πηγής είναι Θεομητορική και τελείται κάθε χρόνο την Παρασκευή της Διακαινησίμου εβδομάδας. Πρόκειται για μία από τις νεώτερες εορτές της ορθοδόξου χριστιανοσύνης, η οποία καθιερώθηκε τον 19ο αιώνα, ως επέτειος των εγκαινίων του νέου ιερού
ναού και του παρεκκλησίου προς τιμήν της Παναγίας της Ζωοδόχου Πηγής στο Μπαλουκλή της Κωνσταντινούπολης.

Σύμφωνα με την παράδοση υπήρχε μία θαυματουργή πηγή έξω από τα τείχη της Κωνσταντινούπολης προς την πύλη της Σηλυβρίας (νυν Μπαλουκλή, από τα ψαράκια που υπήρχαν στην πηγή, μπαλούκ=ψάρι στα τουρκικά). Το 474 ο βυζαντινός αυτοκράτορας Λέων ο Θραξ ανήγειρε προς τιμή της Παναγίας περικαλλή ναό πλησίον της πηγής, το ιαματικό νερό της οποίας είχε θεραπεύσει πολλούς ασθενείς, κυρίως από αποστήματα, δυσουρίες και αιμορραγίες. Θρυλείται ότι μεταξύ των αποθεραπευθέντων ασθενών ήταν και ο αυτοκράτορας Ιουστινιανός, ο οποίος έπασχε από δυσουρία, και για να τιμήσει την Παναγία έκτισε την εκεί μονή της Ζωοδόχου Πηγής από τα οικοδομικά υλικά που περίσσευσαν από την ανέγερση της Αγίας Σοφίας.

Τα μετέπειτα χρόνια, τα κτίσματα του ναού και της μονής της Ζωοδόχου Πηγής υπέστησαν μεγάλες φθορές από εχθρικές επιδρομές και σεισμούς. Τις μεγαλύτερες καταστροφές υπέστησαν κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, όταν κατεδαφίσθηκαν και τα οικοδομικά υλικά τους χρησιμοποιήθηκαν για την ανέγερση του τεμένους του Σουλτάν Βαγιαζίτ.

Οι χριστιανοί της Κωνσταντινούπολης δεν έπαυαν να επισκέπτονται τα ερείπια του ναού της Ζωοδόχου Πηγής, να τελούν λειτουργίες, κυρίως κατά την Παρασκευή της Διακαινησίμου και να
επιζητούν το θαυματουργό ιαματικό νερό.

Το 1833 ο πατριάρχης Κωνστάντιος Α’ πέτυχε να λάβει άδεια ανοικοδομήσεως του ναού από τον σουλτάνο Μαχμούτ Β΄. Τα εγκαίνια του νέου ναού έγιναν στις 2 Φεβρουαρίου 1835 από τον πατριάρχη
Κωνστάντιο Β’. Τα επόμενα χρόνια, ιδρύθηκαν σε πολλές πόλεις της ορθοδόξου χριστιανοσύνης ναοί αφιερωμένοι στη Ζωοδόχο Πηγή, με πιο γνωστό αυτόν της Αθήνας, που βρίσκεται στην οδό Ακαδημίας.

Στην Κεφαλονιά εορτάζουν πολλές εκκλησίες και ξωκλήσια. Θα μπορούσε να γραφτεί ένας μεγάλος κατάλογος με τους ναούς, που τελείται αυτή η εορτή. Εκεί όμως που συναθροίζεται αρκετός κόσμος είναι στο χωριό Μονοπολάτα Παλικής και τα δύο μέρη της νοτίου πλαγιάς του Μεγάλου Βουνού, του Αίνου μας: Η Ζωοδόχος Πηγή στο Ξενόπουλο και η «Πηγή» στα Αργίνια. Είναι εμφανές ότι οι δυο τελευταίες πανηγύρεις καθιερώθηκαν σ’ αυτά τα μέρη, λόγω που υπάρχουν από παλιά πηγές νερού ως δυνατά σταλάγματα από τον Αίνο.

Πηγές: Από εκκλησιαστικά βιβλία που αναφέρονται στις εορτές του χριστιανισμού
και στοιχεία από παλιά δημοσίευση μου για το Πανηγύρι στα Αργίνια, το 2011.