«Μενού ντοπαμίνης»: Τι είναι και γιατί ενδιαφέρει όσους έχουν ΔΕΠΥ

Υπάρχει μενού που μπορεί να εγγυηθεί την… ευχαρίστηση; Δύο ειδικοί εξηγούν τις δραστηριότητες που μπορούν να αυξήσουν τη ντοπαμίνη και τον βοηθητικό ρόλο αυτού του μενού ευχαρίστησης για τα άτομα με ΔΕΠΥ.

Ένα μενού με φαγητά μπορεί να μας καθοδηγήσει στο τι θα φάμε σε ένα εστιατόριο. Ένα διαφορετικό «μενού ντοπαμίνης» όμως, μπορεί να φανεί χρήσιμο σε άτομα με διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ΔΕΠΥ). Ένα «μενού ντοπαμίνης» ή αλλιώς dopamenu δίνει τη δυνατότητα σε αυτά τα άτομα να σχεδιάσουν τη δική τους λίστα δραστηριοτήτων με βάση όσα τους αρέσουν, όταν διαπιστώνουν ότι χρειάζονται διέγερση – αλλά μπορεί να μην ξέρουν τι να κάνουν.

Η ιδέα προέρχεται από ένα βίντεο στο YouTube και περιλαμβάνει ό,τι κι ένα διατροφικό μενού: ορεκτικό, κυρίως γεύμα, συνοδευτικά και επιδόρπιο. Τα ορεκτικά είναι δραστηριότητες που γίνονται γρήγορα και προσφέρουν άμεση ευχαρίστηση. Τα κυρίως είναι δραστηριότητες που χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να γίνουν, αλλά τελικά είναι πιο ικανοποιητικές. Τα συνοδευτικά μπορούν να συνδυαστούν με λιγότερο ευχάριστες δραστηριότητες για να τις κάνουν πιο ευχάριστες. Τα επιδόρπια προσφέρουν απόλαυση, αλλά πρέπει να λαμβάνονται με μέτρο.

Η έννοια του μενού ντοπαμίνης βασίζεται στην ιδέα ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ έχουν χαμηλότερα επίπεδα ντοπαμίνης (ένας νευροδιαβιβαστής που παίζει ρόλο στην ευχαρίστηση, τη μάθηση και τα κίνητρα) στον εγκέφαλό τους. Ως αποτέλεσμα, χρειάζονται περισσότερη διέγερση. Οι Colin Davidson, Καθηγητής Νευροφαρμακολογίας, Πανεπιστήμιο του Central Lancashire και Claire Hutchinson, Καθηγήτρια Πειραματικής Ψυχολογίας, Πανεπιστήμιο της Δυτικής Σκωτίας εξηγούν πώς αντιδρά ο εγκέφαλος αυτών των ατόμων, με άρθρο τους στο The Conversation.

Τι συμβαίνει στον εγκέφαλο;

Πολυάριθμες δραστηριότητες μπορούν να προκαλέσουν την απελευθέρωση ντοπαμίνης – συμπεριλαμβανομένων πολλών από αυτές που συνήθως περιλαμβάνονται στα μενού της ντοπαμίνης, όπως ένα επιτραπέζιο παιχνίδι ή ένα παζλ, μια επίσκεψη σε φίλους ή την οικογένεια, ένα μουσικό όργανο ή το αγαπημένο τραγούδι, η μαγειρική, η γυμναστική και η δοκιμή κάτι καινούριου.

Όμως η ποσότητα ντοπαμίνης που απελευθερώνεται (και το πόσο διαρκής είναι αυτή η απελευθέρωση) εξαρτάται από τη δραστηριότητα. Ορισμένες δραστηριότητες, όπως το τρέξιμο, μπορούν να προκαλέσουν συνεχείς αυξήσεις της ντοπαμίνης σε χαμηλό επίπεδο για αρκετές ώρες. Από την άλλη πλευρά, η κατανάλωση ενός ζαχαρούχου ποτού, για παράδειγμα, οδηγεί σε υψηλή αλλά βραχυπρόθεσμη αύξηση της ντοπαμίνης.

Παρόλα αυτά, η συχνότητα μιας δραστηριότητας μπορεί επίσης να λειτουργήσει εναντίον μας. Για παράδειγμα, τα παράνομα ναρκωτικά (όπως η κοκαΐνη) που καταλαμβάνουν το φυσικό σύστημα ανταμοιβής μπορούν να έχουν μεγάλες αρχικές επιδράσεις στην ντοπαμίνη. Μελέτες σε τρωκτικά όμως δείχνουν ότι η επίδραση αυτή μειώνεται όσο πιο συχνά χρησιμοποιείτε το ναρκωτικό. Η ανοχή στην κοκαΐνη παρατηρείται και στους ανθρώπους.

Ντοπαμίνη και ΔΕΠΥ 

Μια δημοφιλής θεωρία για τη ΔΕΠΥ είναι ότι προκαλείται από ένα απορρυθμισμένο σύστημα ντοπαμίνης. Ως αποτέλεσμα, αυτά τα άτομα αναζητούν συνεχώς τις βραχυπρόθεσμες εκρήξεις της φασικής ντοπαμίνης, οι οποίες είναι υψηλότερες υπό αυτές τις συνθήκες.

Μελέτες απεικόνισης του εγκεφάλου που διαφοροποιούν τα επίπεδα τονικής (η ντοπαμίνη σε ηρεμία) και φασικής ντοπαμίνης επιβεβαιώνουν ότι τα άτομα με ΔΕΠΥ έχουν χαμηλά επίπεδα τονικής ντοπαμίνης σε κατάσταση ηρεμίας και υψηλότερα επίπεδα φασικής ντοπαμίνης κατά τη διάρκεια μιας εργασίας που απαιτεί προσοχή.

Έτσι, τα άτομα με ΔΕΠΥ μπορούν να συμπεριλάβουν στο «μενού» τους δραστηριότητες που παρέχουν συνεχή, χαμηλού επιπέδου απελευθέρωση ντοπαμίνης, όπως η άσκηση, η κοινωνικοποίηση ή η ακρόαση μουσικής. Αντίθετα, δραστηριότητες που περιλαμβάνουν πρωτοτυπία ή μια γλυκιά λιχουδιά θα βοηθήσουν ελάχιστα τα άτομα με ΔΕΠΥ, καθώς παρέχουν μόνο μια σύντομη, απότομη έκρηξη ντοπαμίνης.

Οι ειδικοί καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι ακόμα κι αν δεν έχετε ΔΕΠΥ η ενασχόληση με υγιείς, μακράς διάρκειας ευχάριστες δραστηριότητες θα έχει αναπόφευκτα θετικό αντίκτυπο στην υγεία.

Πηγή: www.ygeiamou.gr