Skip to main content
Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου
Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου
Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου
Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου
29 Νοεμβρίου 2023

Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου: Στο φως τα πολύτιμα αντικείμενα ενός άβατου

Από το άβατο του θησαυροφυλακίου του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών στις βιτρίνες: Χρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας φωτίζουν την αρχαία Αχαΐα.

Xρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας, γεμίζουν τις βιτρίνες του Αρχαιολογικού Μουσείου Πατρών στην έκθεση “Τα Μυστικά του Θησαυροφυλακίου” που θα διαρκέσει από τις 24 Νοεμβρίου 2023 έως τα τέλη Μαρτίου 2024 με ελεύθερη είσοδο για το κοινό.

Τα αντικείμενα που παρουσιάζονται στην έκθεση και αποκαλύπτνται για πρώτη φορά στο κοινό φυλάσσονται στο θησαυροφυλάκιο της Εφορείας, διαχωρισμένα ως ερίτιμα ευρήματα ανασκαφών που φωτίζουν διαχρονικά μερικές ιδιαίτερες στιγμές της αρχαίας Αχαΐας αλλά και τις συγκεκριμένες συγκυρίες, που οδήγησαν στη συσσώρευση πλούτου και ώθησαν στο απόγειο την καλλιτεχνική δημιουργία σε εξεζητημένα και σπάνια υλικά. Αντανακλούν κατεξοχήν τους ελληνιστικούς χρόνους (3ος-2ος αι. π.Χ.) και απηχούν την πληθωρική αισθητική της εποχής και την ευρωστία της αστικής τάξης των Πατρών. Δεν λείπουν φυσικά τα διαχρονικά δείγματα της πολύτιμης αυτής μικροτεχνίας, με τα παλαιότερα να χρονολογούνται από τα μυκηναϊκά χρόνια.

Με την περσική κοσμηματοτεχνία σχετίζονται τα κοσμικά βραχιόλια με πέρατα συμμετρικά διαμορφωμένα ως κεφάλια κριαριών, λεόντων ή αιγοειδών, σύμβολα ανυπότακτης δύναμης και ταυτόχρονα εξαιρετικά δείγματα μικροτεχνίας. Σπάνιο είναι το πορτρέτο Έρωτα στα πέρατα του κυκλικού στελέχους. Πολύ αγαπητά ήταν τα σπειρωτά βραχιόλια με μορφή περιελισσόμενου φιδιού, τα οποία βρίσκονται συχνά σε τάφους λόγω της χθόνιας φύσης του ερπετού.

Χρυσός, ασήμι και πολύτιμοι λίθοι, δείγματα της ακμής της Αχαΐας

Το κόσμημα και η κοσμηματική τέχνη σε χρυσό, ασήμι και πολύτιμους λίθους εκπροσωπούν την αίγλη και τη δύναμη των ανώτερων στρωμάτων της κοινωνικής πυραμίδας. Είναι ο αδιαμφισβήτητος δείκτης της οικονομικής ευρωστίας, της επίδειξης, του γοήτρου και του υψηλού κοινωνικού κύρους. Παράλληλα, αντιπροσωπεύουν την αισθητική της εποχής, συνδέονται με τα προσωπικά βιώματα, τις θρησκευτικές δοξασίες και τη μεταθανάτια ζωή, τη δεισιδαιμονία και γενικότερα με τις αντιλήψεις κάθε περιόδου.

Τα στέρεα και εξεζητημένα κοσμήματα ήταν κοσμικά, προορισμένα δηλαδή να φοριούνται εν ζωή. Ορισμένα από αυτά που παρουσιάζονται στην έκθεση είναι απλά δημιουργήματα και η αξία τους προσδιοριζόταν από το υλικό κατασκευής τους. Άλλα όμως είναι βαρύτιμα δείγματα της μικροτεχνίας, με συνδυασμό διαφορετικών τεχνικών κατασκευής και με μεγάλη καλλιτεχνική αξία. Στον αντίποδα βρισκόταν μία παράλληλη κοσμηματική τέχνη ειδικού προορισμού. Αφορούσε στην κατασκευή νεκρικών κοσμημάτων από πολύ λεπτά χρυσά ελάσματα χαμηλού βάρους, που στόλιζαν και συνόδευαν τους νεκρούς. Η θεματολογία της διακόσμησής τους σχετιζόταν συνήθως με τις εσχατολογικές αντιλήψεις. Ήταν ιδιαίτερα εύθραυστα αλλά το πολύτιμο υλικό τους ήταν το ακατάλληλο για να επιδείξει ο κύρος και τον πλούτο της οικογένειας.

Μία ξεχωριστή κατηγορία ταφικών κοσμημάτων με ιδιαίτερο συμβολικό περιεχόμενο είναι τα νεκρικά στεφάνια. Χρησιμοποιούνταν ως εμβλήματα της αρετής του νεκρού, συνδεόμενα έτσι με την ηθική πλευρά της ζωής του. Στους άνδρες τοποθετούσαν στεφάνια δρυός, στις γυναίκες πιο συνηθισμένα ήταν τα στεφάνια μυρσίνης. Υπήρχαν ακόμα στεφάνια ποικίλων φυτών και δέντρων (ελιάς, δάφνης ή με τρίλοβα φύλλα). Ανάλογη ταφική χρήση και παρόμοιο συμβολικό είχαν και τα διαδήματα, που ως κοσμικά αντικείμενα αποτελούσαν διακριτικά της δύναμης και της εξουσίας. Στην Αχαΐα ήταν γνωστά ήδη από τη μυκηναϊκή περίοδο  (15ος αι. π.Χ. και μετά), συγκροτούμενα από επάλληλα πλακίδια με ποικίλη θεματολογία (ναυτίλοι, ρόδακες κ.ά.), ήταν όμως περισσότερο διαδεδομένα στην ελληνιστική περίοδο. Επικρατούν τα ταινιωτά χρυσά ελάσματα, συχνά με αμυδρή κορύφωση στο κέντρο της ταινίας.

Δαχτυλίδια, περιδέραια, περόνες, τα κοσμήματα της ζωής

 Χρυσό δακτυλίδι με έγγλυφο ιππόκαμπο των ελληνιστικών χρόνων. Φωτ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Τα χρυσά δακτυλίδια ήταν μικρά αλλά πολύτιμα κοσμήματα ζωής. Τα πιο απλά και φθηνότερα στην απόκτησή τους ήταν οι κρίκοι με μικρό βάρος χρυσού και με διευρυμένη,  συνήθως ακόσμητη, σφενδόνη. Υπάρχουν ωστόσο και βαρύτιμα δείγματα που φέρουν επιπρόσθετα έγγλυφες παραστάσεις σε (ημι)πολύτιμους λίθους, στους οποίους αποδίδονταν υπερφυσικές ή μαγικές δυνάμεις. Στο πλούσιο θεματολόγιο των εγγλύφων σε αυτά τα εξωτικά και εισηγμένα υλικά, περιλαμβάνονται θεότητες ή θεοποιημένες έννοιες (Τύχη, Νίκη), μυθικά πλάσματα (Τρίτων), ηγεμονικά πορτραίτα, ως και ζώα.

Η δυσκολία στην κατεργασία των λίθων αύξανε την αξία αυτών των κοσμημάτων. Κάποιοι τα φορούσαν θεωρώντας πως είχαν αποτροπαϊκές δυνάμεις, που εξασφάλιζαν προστασία από το κακό και τον φθόνο, ή είχαν τη δυνατότητα να βοηθήσουν σε διάφορους τομείς της ζωής. Τα δακτυλίδια  που συνόδευαν τους νεκρούς κατασκευάζονταν από λεπτά χρυσά ελάσματα, με πολύ μικρότερο κόστος υλικού και εργασίας. Ορισμένα από αυτά μιμούνταν πειστικά τα κοσμήματα ζωής και έφεραν πολύτιμους λίθους. Άλλα ήταν υπερβολικά ευμεγέθη και άφηναν την εντύπωση ότι ήταν ακριβά και πολύτιμα. Ο πιο διαδεδομένος τύπος νεκρικού δακτυλιδιού είχε τη μορφή ελισσόμενου φιδιού, ένα ερπετό με χθόνια χαρακτηριστικά και συνδεδεμένο με τις μεταθανάτιες δοξασίες.

Τα περιδέραια στόλιζαν τον λαιμό ή στερεώνονταν στο ένδυμα επάνω από το στήθος με τη βοήθεια πορπών. Πρόκειται για περίτεχνες αλυσίδες, συχνά με μικρογραφικά κεφάλια ζώων στα άκρα (ταύρων, κριαριών ή λεόντων), υποδηλώνοντας συμβολικά τον αγώνα, τη νίκη και τη δύναμη. Σε ορισμένα υπήρχαν αναρτημένα περίαπτα που λειτουργούσαν και ως φυλακτά, ενίοτε με τη χρήση πολύτιμων λίθων ή γυαλιού. Διαδεδομένη ήταν η χρήση του γοργόνειου με αποτροπαϊκό χαρακτήρα, ενώ άλλα αγαπητά μοτίβα ήταν το αστεροειδές, η αχιβάδα και η λεοντοπροτομή.

 Κεφάλι κριού, λεπτομέρεια από την απόληξη βραχιολιού των ελληνιστικών χρόνων.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Χρυσό σκουλαρίκι με ολόγλυφο Έρωτα ελληνιστικών χρόνων.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Χρυσό σκουλαρίκι με γοργόνειο και φτερωτή ιπτάμενη Νίκη των ελληνιστικών
χρόνων. Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Οι περόνες χρησίμευαν κυρίως για τη συγκράτηση των ενδυμάτων και δευτερευόντως για τη διευθέτηση της κόμης. Ο συνηθέστερος τύπος ήταν ένα κυλινδρικό συρμάτινο στέλεχος, με το ένα άκρο αιχμηρό και την κορυφή φαρδύτερη και αρκετές φορές διακοσμημένη ενώ υπάρχουν και σύνθετα δείγματα. Τα ενώτια (σκουλαρίκα), μικρά αλλά συνήθως περίτεχνα στολίδια της γυναικείας ομορφιάς, δεν έλειπαν από τις πλούσιες κοσμηματοθήκες. Η θεματολογία των ταφικών ενωτίων σχετιζόταν με εσχατολογικές αντιλήψεις. Εντυπωσιακά είναι τα ενώτια με μορφή Νίκης και φτερά σε πλήρη έκταση, ως σύμβολο της γυναικείας ομορφιάς και της νίκης της νεκρής στον αγώνα της ζωής. Στο εικονογραφικό ρεπερτόριο περιλαμβάνονται φανταστικά όντα που κατάγονταν από την Εγγύς Ανατολή, όπως οι Σειρήνες με δρεπανόσχημα φτερά και Σφίγγες. Στα κοσμικά ενώτια εντυπωσιάζουν μερικά βαρύτιμα δείγματα, που ανάλογα με το μέγεθος, την τέχνη και τη χρήση πολύτιμων λίθων απευθύνονταν σε ιδιαίτερα πλούσιες αστές. Για τα διάλιθα χρησιμοποιούσαν ημιπολύτιμους λίθους κυρίως εισηγμένους από την Ανατολή, όπως αμέθυστο ή lapis lazuli αλλά και ορεία κρύσταλλο.

 Χρυσό δακτυλίδι με έγγλυφη στεφανωμένη κεφαλή.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών.

Με την περσική κοσμηματοτεχνία σχετίζονται τα κοσμικά βραχιόλια με πέρατα συμμετρικά διαμορφωμένα ως κεφάλια κριαριών, λεόντων ή αιγοειδών, σύμβολα ανυπότακτης δύναμης και ταυτόχρονα εξαιρετικά δείγματα μικροτεχνίας. Σπάνιο είναι το πορτρέτο Έρωτα στα πέρατα του κυκλικού στελέχους. Πολύ αγαπητά ήταν τα σπειρωτά βραχιόλια με μορφή περιελισσόμενου φιδιού, τα οποία βρίσκονται συχνά σε τάφους λόγω της χθόνιας φύσης του ερπετού.

Ιδιαίτερα αντικείμενα είναι ορισμένα ασημένια τελετουργικά εργαλεία, όπως ένα μαχαίρι από την αρχαία Δύμη (Κάτω Αχαΐα). Κοσμείται με ανθέμιο από επίθετο φύλλο χρυσού κοντά στη λαβή, στο άκρο της οποίας υπάρχει ολόγλυφο επίχρυσο πουλί. Ανάλογα αντικείμενα είναι δύο κοχλιάρια, το ένα με απόληξη μικρής χήνας στη λαβή και το άλλο με ολόγλυφο πάνθηρα.

Μια έκθεση με τις επιρροές της Δύσης και της Ανατολής

Θησαυρός ενετικών νομισμάτων του 14ου αι. από τις ανασκαφές στη
Μικρή Περιμετρική των Πατρών. Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Η έκθεση διαρθρώνεται σε δύο άξονες: Αφ’ ενός παρουσιάζονται χρυσά και ασημένια κοσμήματα υψηλής αρχαιολογικής και καλλιτεχνικής αξίας, που φέρνουν στο προσκήνιο όχι μόνο την οικονομική ευμάρεια της τοπικής αριστοκρατίας πολύ πριν ιδρυθεί η ρωμαϊκή αποικία στην Πάτρα, αλλά και μια αλυσίδα πολιτισμικών και τεχνογνωστικών αλληλεπιδράσεων που απλώνεται ως τα βάθη της Ανατολής.

Αφ’ ετέρου, θησαυροί χρυσών και ασημένιων νομισμάτων από τις ιστορικές περιόδους της Αχαϊκής Συμπολιτείας, της ρωμαϊκής και βυζαντινής αυτοκρατορίας, των δόγηδων της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, αλλά και της Οθωμανοκρατίας, σκιαγραφούν κοινωνικές συνθήκες και πολιτικο-οικονομικές κρίσεις που επέβαλαν την απόκρυψή τους.

Την έκθεση συμπληρώνουν θησαυροί ασημένιων και χρυσών νομισμάτων που αποκρύβησαν σε ταραγμένες ιστορικές περιόδους πολεμικών συγκρούσεων, αναρχίας και πολιτικών ανακατατάξεων. Αξιοσημείωτος ο θησαυρός των περίπου 800 αργυρών δραχμών από την αρχαία Δύμη. Ρωμαϊκοί και βυζαντινοί σόλιδοι, ενετικά σολδίνια και τορνεζέλλα, οθωμανικοί παράδες μαρτυρούν την αγωνία, την ανασφάλεια και τον φόβο των κατοίκων της Πάτρας μπροστά στον επερχόμενο κίνδυνο. Ξεχωρίζουν για τη σπανιότητά τους και τις πληροφορίες που προσφέρουν για την ιστορία της πόλης δύο μεμονωμένα χρυσά νομίσματα: το tremisse του αυτοκράτορα Μαυρικίου Τιβέριου (583-602) και το δουκάτο του δόγη Michele Steno (1400-1413).

 Χρυσό περίαπτο με νεαρό ιππέα των ελληνιστικών χρόνων.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

 Χρυσό ελληνιστικό περίαπτο με κεφαλή Μέδουσας.
Κοιτά προς τα αριστερά της για να μην πετρώσει τον θεατή.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Ασημένιο βραχιόλι με μορφή φιδιού και επίχρυσα άκρα.
Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Χρυσό διάλιθο σκουλαρίκι με κρεμαστό αμφορέα
και αλυσίδες των ελληνιστικών χρόνων. Φωτ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Χρυσά διαδήματα μυκηναϊκών και ελληνιστικών
χρόνων. Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Βαρύτιμο σκουλαρίκι με πολύφυλλο ρόδακα και
πυραμιδωτό ανάρτημα. Πάτρα, ελληνιστικοί χρόνοι. Φωτ.
Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών
 Γενική άποψη της έκθεσης. Φωτ. Αρχαιολογικό Μουσείο Πατρών

Πηγή: www.lifo.gr

  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU

ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΝΤΑ

Στα πλαίσια των εκδηλώσεων «Πεσσάδεια 2024», Ημέρες Τέχνης & Λόγου την Κυριακή 28 Ιουλίου στ…
Την Παρασκευή 26 Ιουλίου 2024 προσφέρθηκε από τον Δήμο Αργοστολίου δωρεάν μέτρηση σακχάρου προς …
Ο Γιάννης Σερβετάς αυτές τις μέρες κάνει διακοπές στην Κεφαλονιά και ήδη έχουμε δει μερικές αναρ…
Η Alys μας, το τελευταίο από τα 6 κουτάβια που είχαν βρεθεί παρατημένα μαζί με τη μητέρα τους στ…
Η επιθυμία να μασάτε παγάκια σίγουρα δεν είναι σπάνια και πολλοί την εφαρμόζουν για να κόψουν τ…
Η Ευρωπαϊκή Ένωση ανάγκασε την Apple να ανοίξει το οικοσύστημά της σε εναλλακτικά iOS marketplac…
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU

ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ

27 Ιουλίου 2024
Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Πουλάτων «Το Αγκαλάκι» διοργάνωσε το παραδοσιακό πανηγύρι του Αγίου Παντ…
27 Ιουλίου 2024
Ξεκίνησε σήμερα η πρώτη μέρα του Τουρνουά Beachvolley K22 Finals 2024 στην παραλία του Άη Χέλη. …
27 Ιουλίου 2024
Πραγματοποιήθηκε σήμερα Παρασκευή 26 Ιουλίου και ώρα 21.00, στα Μεταξάτα η εκδήλωση για τα 200 …
26 Ιουλίου 2024
Παρευρεθήκαμε σήμερα στη διατομική έκθεση “Υποθαλάσσιες πολυμορφίες” / “Underwaterdiversities” …
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU

ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ

Ανακαλύψτε το Μέλλον της Μετακίνησης στην Νippy eco mobility
17 Ιουλίου 2024
Eίναι το νέο σημείο αναφοράς για e-bikes, e-scooters και αξεσουάρ, την οδό Σουηδίας 125. Εκεί θα…
«Τρυπώσαμε» στις πρόβες της θεατρικής παράστασης «Το θεριό του ταύρου»
11 Ιουλίου 2024
ΘΕΑΤΡΙΚΗ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗ «ΤΟ ΘΕΡΙΟ ΤΟΥ ΤΑΥΡΟΥ» Σάββατο 13 & Κυριακή 14 Ιουλίου και ώρα 21:00, σ…
«Παραδοσιακό Μαγειριό» η νέα επιχείρηση στην οδό Σιτεμπόρων στο Αργοστόλι
8 Ιουλίου 2024
Το νέο παραδοσιακό μαγειρείο στην οδό Σιτεμπόρων Αργοστόλι άνοιξε και σας περιμένει! Μια νέα …
Tzannatos Jewellers Corner : Το νέο κόσμημα του Λιθοστρώτου
21 Ιουνίου 2024
Ο στόχος μας πάντα είναι να προσφέρουμε ποιοτικά, διαχρονικά αλλά και μοντέρνα σχέδια για την το…
  • YOU
  • YOU
  • YOU
  • YOU