Mνήμη Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

Μάρτιν Λούθερ Κινγκ: Η δράση, οι ιδέες, η πνευματική κληρονομιά και το όραμα του ιερέα και ακτιβιστή για τις ΗΠΑ και τον αμερικανικό πολιτισμό.

Mνημονεύω τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ γιατί στις 4 Φεβρουαρίου 1968, μίλησε για τον θάνατό του —τον οποίον ένιωθε να πλησιάζει— σε μια ιστορική ομιλία με τίτλο «Είμαι ένας αρχιτυμπανιστής». Θα έπρεπε να μνημονεύουμε τον ΜΛΚ κάθε μέρα: υπήρξε η Μεγάλη Μαύρη Ελπίδα· αν είχε προλάβει να εφαρμόσει την τακτική της μη βίας και της πολιτικής ανυπακοής που πρότεινε, όλα σήμερα στις Ηνωμένες Πολιτείες θα ήταν διαφορετικά —όχι μόνο η κατάσταση των Αφροαμερικανών. Η δολοφονία του στις 4 Απριλίου 1968, στο Μέμφις, άφησε ακέφαλο το κίνημά τους το οποίο στράφηκε προς τις βίαιες μορφές δράσεις που είχε προτείνει ο Μάλκομ Χ, οι οργανώσεις του «μαύρου» εθνικισμού και το Ισλάμ. Στην αμερικανική κοινωνία επικράτησε η ριζοσπαστική ιδέα του Stokely Carmichael για την μη ένταξη των Αφροαμερικανών σ’ αυτό που θεωρούνταν «κοινωνία των λευκών». Ο ΜΛΚ είχε διαφορετικό όραμα: έβλεπε τον αμερικανικό πολιτισμό ως μια γόνιμη πολυφυλετική διασταύρωση και συγχώνευση, πράγμα που απορρίπτουν τα σημερινά αντιρατσιστικά κινήματα. 

Η εικόνα του ΜΛΚ, όπως άλλωστε το αρκετά περίπλοκο φυλετικό ζήτημα στις ΗΠΑ, έχουν υποστεί πλήθος υπεραπλουστεύσεων: οι Ευρωπαίοι δεν αντιλαμβάνονται τον αγωνιστικό χριστιανισμό του ΜΛΚ, ούτε τις εσωτερικές συγκρούσεις του αφροαμερικανικού κινήματος το οποίο διαβρώθηκε από το «Έθνος του Ισλάμ» και απονομιμοποιήθηκε από τους Μαύρους Πάνθηρες. Όμως, πριν από αυτή τη θλιβερή παρακμή, οι επιρροές του ΜΛΚ —Ιησούς, Thoreau και Γκάντι— οδήγησαν σε ευρεία αφύπνιση των συνειδήσεων και σε μαζικοποίηση του κινήματος για το δικαίωμα της ψήφου, για την άρση του φυλετικού διαχωρισμού στις νότιες πολιτείες και για την κατοχύρωση των εργασιακών δικαιωμάτων παντού στις ΗΠΑ. Ο ΜΛΚ κατάφερε να ενώσει τρομαγμένους και παραιτημένους Αφροαμερικανούς στο μποϊκοτάζ των λεωφορείων του Μοντγκόμερι το 1955 και αργότερα στις ειρηνικές διαδηλώσεις του 1963 στο Μπέρμιγχαμ της Αλαμπάμα και στην Ουάσιγκτον, όπου εκφώνησε την ομιλία «I Have a Dream» στα σκαλιά του Μνημείου του Λίνκολν. Το κίνημα για τα πολιτικά δικαιώματα που πέτυχε την ψήφιση του νόμου περί πολιτικής ισότητας, περί δικαιωμάτων ψήφου και περί δίκαιης στέγασης —στην ουσία επικυρώνοντας το Σύνταγμα— ενέτασσε τους Αφροαμερικανούς στην ιστορία και στον πολιτισμό των ΗΠΑ· δεν έκανε λόγο για ξεχωριστό έθνος με αφρικανικές ρίζες ή προοπτικές, όπως έκαναν οι Μαύροι Πάνθηρες.

Παρά τον ειρηνικό χαρακτήρα της διαμαρτυρίας από το 1955 μέχρι το 1968, οι δραματικές αντιπαραθέσεις δεν έλειψαν: ο ΜΛΚ συνελήφθη και φυλακίστηκε ξανά και ξανά· ο J. Edgar Hoover τον θεωρούσε επικίνδυνο ριζοσπάστη και βάλθηκε να τον ξεκάνει μέσω του σχεδίου COINTELPRO του FBI. Οι πράκτορες του FBI τον παρακολουθούσαν στενά για να ανιχνεύσουν πιθανούς δεσμούς του με τον κομμουνισμό (δεν βρήκαν απολύτως τίποτα), ενώ το 1964 τού έστειλαν ανώνυμη απειλητική επιστολή, το περιεχόμενο της οποίας πραγματοποιήθηκε τον Απρίλιο του 1968 στο Μέμφις του Τεννεσσή. Η διεθνής απάντηση στην παρενόχληση εκ μέρους του FBI ήταν το Νόμπελ Ειρήνης το 1964: αυτή η αναγνώριση τον βοήθησε να οργανώσει δύο από τις τρεις ιστορικές πορείες από τη Σέλμα στο Μοντγκόμερυ και αργότερα να αναγγείλει πανεθνική συγκέντρωση στην Ουάσιγκτον, στην οποία θα συμμετείχαν οι «φτωχοί άνθρωποι» ανεξαρτήτως φυλής. Η δολοφονία του στις 4 Απριλίου 1968 στο Μέμφις, δύο μήνες πριν από εκείνη του Ρόμπερτ Κέννεντυ, τραυμάτισε τις ΗΠΑ, το αφροαμερικανικό κίνημα και το ίδιο το Μέμφις· μια πόλη που δεν συνήλθε από τότε. Και παρότι μετά θάνατον απονεμήθηκε στον ΜΛΚ το Προεδρικό Μετάλλιο της Ελευθερίας (το 1977) και το Χρυσό Μετάλλιο του Κογκρέσου (το 2003), ενώ η ημέρα της γέννησής του —η 16η Ιανουαρίου— καθιερώθηκε από το 1971 ως αργία, η κατάσταση μεταξύ των φυλών στις ΗΠΑ πέρασε από κάμποσες διακυμάνσεις και σκόνταψε σε κάμποσα αδιέξοδα. Μετά από μια δεκαετία οδυνηρών ταραχών, που ακολούθησε τη δολοφονία, επί προεδρίας Ρόναλντ Ρέιγκαν επικράτησε πολιτική κατευνασμού —για παράδειγμα, εκατοντάδες δρόμοι στις ΗΠΑ μετονομάστηκαν προς τιμήν του ΜΛΚ, ενώ, παραλλήλως, οι θετικές διακρίσεις συνέβαλαν στη δημιουργία της μεσαίας τάξης των Αφροαμερικανών· ωστόσο, το πράγμα εκφυλίστηκε πάλι μέσω ανανεωμένων επιθέσεων και αντεπιθέσεων οι οποίες αποκρυσταλλώνονταν σε λαϊκές τέχνες και υποκουλτούρες όπως η ραπ και το χιπ χοπ. Αν ο ΜΛΚ κινούνταν σε ένα αφροαμερικανικό πολιτιστικό τοπίο μπλουζ και τζαζ, οι επίγονοί του κινούνταν σε ένα πολιτιστικό τοπίο όπου οι Αφροαμερικανοί ήσαν πιο ορατοί αλλά η ουσιαστική τους πολιτιστική συνεισφορά είχε συρρικνωθεί ή εμπορευματοποιηθεί με άσεμνο τρόπο.

Ο ΜΛΚ γεννήθηκε και μεγάλωσε σ’ ένα πλαίσιο φανατικού μεσσιανισμού του Νότου: Βίβλος, σωματικές τιμωρίες (ο πατέρας του τον μαστίγωνε μαζί με όλα του τα αδέρφια) και πίστη στα θαύματα. Ίσως ο πολίτης του 21ου αιώνα δυσκολεύεται να κατανοήσει πώς ζούσαν οι Μαύροι στην Ατλάντα της δεκαετίας του 1930· ακόμα πιο δυσνόητο φαίνεται το πώς ένας άνθρωπος που υπέστη τόσες ταπεινώσεις αποφάσισε να μη βάλει φωτιά στον κόσμο και να προσπαθήσει να συνεννοηθεί με τους εχθρούς του. Αλλά, ο ΜΛΚ διέφερε από όλους εμάς και δεν είχε καμιά σχέση με τις μιζέριες της κορεκτίλας: το αναφέρω γιατί οι σημερινοί κινηματίες «αναρωτιούνται» αν θα στήριζε, για παράδειγμα, τον γάμο μεταξύ ομοφυλοφίλων. Απαντώ το αυτονόητο: ο άνθρωπος, στη δεκαετία του 1950 και 1960, είχε να επιλύσει ζητήματα επιβίωσης· επιπλέον ήταν Βαπτιστής θεολόγος. Και χαρισματικός από κάθε άποψη· βασανιζόταν από θρησκευτικές αμφιβολίες, χόρευε το καλύτερο jitterbug στην Ατλάντα και είχε ταλέντο ρήτορα.

Ένα ταξίδι στο Κονέτικατ αποκάλυψε στον ΜΛΚ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν ήταν μονάχα ο διαχωρισμένος, ρατσιστικός Νότος: η εμπειρία τού έδωσε φτερά και παρ’ ολίγο να παντρευτεί μια Αμερικανο-γερμανίδα —δεν τον άφησε όμως η μητέρα του. Συνέβαιναν τότε αυτά. Εξάλλου, ένας μεικτός γάμος δεν θα ευνοούσε αργότερα στη δημοτικότητά του στον πληθυσμό των Αφροαμερικσνών. Αφού σπούδασε θεολογία στη Βοστόνη, το 1954, σε ηλικία 25 ετών, έγινε πάστορας της εκκλησίας βαπτιστών της Λεωφόρου Dexter στο Μοντγκόμερυ της Αλαμπάμα, ασκώντας μεγάλη επιρροή στο εκκλησίασμα. Στο μεταξύ παντρεύτηκε την Κορέτα Σκοτ με την οποία απέκτησε τέσσερα παιδιά.

Στη δεκαετία του 1950, το ένα δραματικό γεγονός διαδεχόταν το άλλο· οι Μαύροι στον Νότο έδειχναν ανυπομονησία: η Rosa Parks και η 15χρονη Claudette Colvin ήταν απλές γυναίκες που αψήφησαν τους νόμους Jim Crow — κατά κάποιον τρόπο, το «κίνημα» είχε προηγηθεί της επίσημης οργάνωσής του. Ο ΜΛΚ ανέλαβε ηγετικό ρόλο στην υπόθεση του μποϊκοτάζ των λεωφορείων και η διαμάχη έληξε όταν το Περιφερειακό Δικαστήριο των Ηνωμένων Πολιτειών εξέδωσε απόφαση (Browder v. Gayle) που απαγόρευε τον φυλετικό διαχωρισμό σε όλα τα δημόσια λεωφορεία του Μοντγκόμερυ. Κάπως έτσι εκτυλίχθηκε μια εξέγερση που πήρε εθνικές διαστάσεις και γέννησε πολλές επιμέρους συσπειρώσεις, όπως ήταν η Gandhi Society, οι οποίες πίεσαν την κυβέρνηση Τζον Κέννεντυ να εξασφαλίσει τη νομική ισότητα —πράγμα που τελικά συνέβη, μετά τη δολοφονία του JFK, επί της προεδρίας του Λύντον Τζόνσον.

Πηγή: https://www.athensvoice.gr