Πρωτομαγιά στα Μηνιατάτα

Αν εξαιρέσουμε το καφενείο που ήταν η πρώτη καθημερινή κοινωνική επαφή, λίγες ευκαιρίες δινόντανε στον Αργοστολιώτη του παλιού καιρού για μεγάλες συγκεντρώσεις. Από αυτές, ίσως μάλιστα οι μοναδικές, ήταν τα πανηγύρια. Όχι μονάχα τα θρησκευτικά, μα και τα παγανιστικά. Και δεν απέχουμε πολύ από την αλήθεια αν ισχυριστούμε ότι η ανάγκη της συνάφειας και της συναναστροφής είναι εκείνη που τα πρώτα τα μετέτρεψε από θρησκευτικά προσκυνήματα σε συμπόσια, όπου η τσίκνα στους περίβολους των ναών ευωδίαζε θυσίες πανάρχαιας εποχής. Και ο οίνος που έρεε άφθονος για να «ευφράνει καρδίας ανθρώπων…», διατήρησε τα δεύτερα και τα εγαρνίρισε με θρησκευτικές δοξολογίες!…

Ουσιαστικά δηλαδή, έχουμε μία μίξη του Αρχαίου Πνεύματος με τη Χριστιανική θρησκευτική λατρεία. Μια παραδοσιακή συνέχιση της Αρχαίας Ιδέας με το Χριστιανικό μπόλιασμα, όπως το αφομοίωσε η λαϊκή ψυχή.

Όσοι σκυμμένοι στα βιβλία πασχίζουν να βρουν κρυμμένο σε γρίφους το πνεύμα του Ελληνοχριστιανικού πολιτισμού, καλά θα κάνανε να ξαστερώσουνε τη σκέψη τους και να μελετήσουνε τα λαϊκά Πανηγύρια… Κάτι θα ‘χουνε να διδαχτούνε!…

Ένα τέτοιο πανηγύρι ήτανε η Πρωτομαγιά…

Η γιορτή ετούτη που στεφανώνει το Μάη, χιλιάδες χρόνια πριν γίνει εργατική γιορτή, ήτανε γιορτή της Άνοιξης και των λουλουδιών. Πριν από την εποχή του Χριστού, οι Αρχαίοι Έλληνες στο τέλος του χειμώνα και όταν άρχιζαν να λουλουδίζουν οι κάμποι, γιορτάζανε τα Ανθεστήρια με κρασοκατάνυξη και… περισυλλογή. Ήτανε μια υποδοχή στη νέα εποχή που ερχότανε. Λίγο κατοπινά προστέθηκαν τα Ανθεσφόρια, με στεφανώματα από στεφάνια λουλουδιών και με γιορταστικές εκδηλώσεις στις εξοχές, σε ανάμνηση της Περσεφόνης και του Πλούτωνα.

Μα και οι Ρωμαίοι είχανε μια δική τους εθνική θεά της βλάστησης, τη FLORA, που τη γιορτάζανε με επισκέψεις και γλέντια στην εξοχή, στο διάστημα που αντιστοιχεί με το δικό μας 28 του Απρίλη με 2 του Μάη.

Σ’ αυτή την ημερομηνία, που εδώ στη γαλήνη Μεσόγειο από πανάρχαια χρόνια συνηθιζότανε να ξεφαντώνει ο κόσμος και να χαίρεται τη Ζωή, συνέβη ένα γεγονός εκεί στο μακρινό και ανελέητο Σικάγο του 1886, που της άλλαξε το νόημα και το εορτολόγιο!

Τα εργατικά συνδικάτα είχαν αποφασίσει να εφαρμόσουν το οκτάωρο στη δουλειά, κάτι που είχε από πριν αποφασιστεί στις συνελεύσεις τους. Σαν ήμερα εφαρμογής ορίστηκε η Πρωτομαγιά του 1886. Το εργατικό δυναμικό αποφάσισε να διεκδικήσει την απολύτρωσή του από το σκλάβωμα της απεριόριστης ημερήσιας απασχόλησης, έστω και παίζοντας με το θάνατο. Τις ίδιες ώρες που στη Μεσόγειο, τη Θεογεννήτρα, στολίζανε τα σπίτια με λουλούδια, τσουγκρίζανε ποτήρια και τραγουδούσανε ύμνους στη Χαρά, οι εργάτες του Σικάγου απεργήσανε και χυθήκανε στους δρόμους!…

…Κόκκινες παπαρούνες λεκιάσανε τα πεζοδρόμια και τις λεωφόρους. Το ανθρώπινο αίμα χύθηκε ζεστό. Οι σκοτωμένοι εργάτες φτάσανε τις εκατοντάδες!…

Κι όταν αργότερα στο διεθνές σοσιαλιστικό συνέδριο του 1889 τέθηκε θέμα ημερομηνίας μιας εργατικής εορτής, υπερίσχυσε η άποψη των Αμερικανών αντιπροσώπων που καθόρισε για ημερομηνία την Πρωτομαγιά. Τη μέρα της ομαδικής θυσίας των εργατών της Αμερικής.

Για να καθιερωθεί επίσημα από τα κράτη περάσανε δεκαετίες αγώνων. Γιατί οι εργάτες για να επιβάλλουν τη γιορτή τους την ημέρα εκείνη, ξεχυνόντουσαν σε απεργίες που καταλήγανε σε αιματηρές συγκρούσεις, όπως στα 1906, στα 1919 και στα 1920. Τελικά η γιορτή επιβλήθηκε. Εδώ στην Ελλάδα, από το 1933 και επισημοποιήθηκε μετά το 1936. Το 1947 καθορίστηκε παγκόσμια εργατική γιορτή και μέρα αργίας.

Μα τούτη η γιορτή που αναφέρω, στο Αργοστόλι είχε τη γένεσή της στα γεγονότα της εργατιάς. Άσε που ήτανε πολύ πιο παλιά, αλλά και διατηρήθηκε σε όλη τη διαδρομή που η εργατική Πρωτομαγιά, η «Κόκκινη Πρωτομαγιά», αποτελούσε για πολλούς «κοινωνική πρόσκληση». Συγγένευε περισσότερο με τα Ανθεσφόρια ή με τα FLORALIA αν θέλετε, μα όχι με το Σικάγο.

Από το χάραμα ξεχυνόντανε ο κόσμος στις εξοχές. Και στα Κοκκύλια και στο Φανάρι και στον Κούταβο και στην ράχη του Άη – Θανάση. Μα από χρόνια παλιά, όσο η γεροντική μνήμη μπορεί να αναθυμάται, συνήθαε να γιορτάζει πίσω στο Σπήλαιο και στο Μοναστήρι της Παναγίας στα Μηνιατάτα.

Αυτή γιορτή πήρε αξία και γίνηκε ονομαστή ύστερα από την ίδρυση, στα 1894, του Εργατικού Συνδέσμου «Η Αλληλοβοήθεια», που την καθιέρωσε σαν γιορτή του. Για την ιστορία όμως αυτού του Σωματείου που σημάδευε και το εργατικό κίνημα στον τόπο μας, την εξέλιξή του και τη μετάπτωσή του σε Κοινωνικό Συνεργατικό Σύνδεσμο, έχω ήδη μια ιδιαίτερη εργασία, που γρήγορα ελπίζω να δει το φως της δημοσιότητας.

Αυτός ο Σύνδεσμος, σαν εργατικός, καθιέρωσε ετήσια γιορτή του την Πρωτομαγιά. Και μάλιστα εκανόνισε να τη γιορτάζει στα Μηνιατάτα, που συνήθιζε να συγκεντρώνεται από χρόνια το μεγαλύτερο μέρος του Αργοστολίου. Έτσι, προσάρμοσε την ταξική γιορτή με την τοπική παράδοση. Είναι και αυτό από τα αξιόλογα στοιχεία της Κεφαλονίτικης ευελιξίας. Γι’ αυτό και η Πρωτομαγιά δεν πήρε ποτέ μονοταξικό χαρακτήρα, αλλά στο Αργοστόλι παράμεινε μέχρι τελευταία γιορτή της Άνοιξης, που τη γιόρταζε μαζί ο εργάτης – λαός και ο εργοδότης – προϊστάμενος, φιρίροντας αδερφωμένα τα αβγά τους ή πίνοντας από την ίδια κρασοκανάτα.

Από το πρωί ξεκίναε ολόκληρο το σώμα της μπάντας του Συνδέσμου, με τον αρχιμουσικό Νικολίνι μπροστά να περπατά σαν ξεντρέλιαστος από τη στρέβλωση των ποδιών που έπασχε. Ακολούθησαν οι μαθητές της Σχολής των απόρων με το Γιώργη Τσερνωτά, το διευθυντή και τους άλλους δασκάλους. Στη συνέχεια τα μέλη του Συνδέσμου, οι γονείς των παιδιών, ο κόσμος ολόκληρος… Ανηφορίζανε την οδό Λάσσης και από το Φαραώ παίρνουσανε το δρόμο προς Κομποθεκράτα – Λακήθρα. Εκεί, μετά τη Μεγάλη Ξαγλύστρα, λοξεύανε και ανηφορίζανε τη ράχη της Παναγίας των Μηνιατάτων. Μαζί τους κουβαλούσανε κάθε λογής μεζέ. Κρασί, ψωμί, τυριά, αβγά κόκκινα, κρέατα ψημένα. Μια ολόκληρη πομπή, που με τραγούδια και όργανα πήγαινε να χαιρετήσει την Άνοιξη.

Εβγήκε την Πρωτομαγιά

ο Σύνδεσμος παράτα

κι γίνηκε η Λειτρουγιά

απά στα Μηνιατάτα.

………………….

Ακολουθούσαν εν στολή

κι οι άποροι της Κράνης,

…………………

Εν άσματι και μουσική…(1)

Ο κόσμος εγνώριζε αυτή τη γιορτή του Συνδέσμου και σαν σάρκα εκ της σαρκός του που ήτανε, τον υποστήριζε και τιμούσε κάθε εκδήλωσή του. Βέβαια, οι Αργοστολιώτες ακολουθούσαν άλλη πορεία για να φτάσουν στης γιορτής το χώρο. Γιατί το βάρος της πολιτείας ήτανε στον άξονα της πλατείας Καμπάνας. Και δεν τους ευκόλαινε το απογύρι της οδού Λάσσης.

Ανηφορίζανε τα Πιτσέικα, τον Προσφυγικό Συνοικισμό και μπαίνανε στα Κουτσουρέικα. Δεξιά, ο Άη – Δημήτρης στο Κατσιβελάτο. Σήμερα από το ξωκκλήσι αυτό δεν υπάρχουν ούτε τα ερείπια του! Ήτανε εκκλησία Πινιατορέικη. Αριστερά από κάτου, ο Άη – Γιάννης, άλλο ξωκκλήσι. Ευτυχώς, ο σημερινός απόγονος των κτητόρων, ο Στέλιος Παγουλάτος, ο Τσερλερής, εφρόντισε και το ξανάχτισε. Κάπου εδώ τριγύρω θα βρισκότανε ο Σπύρος ο Τσιγκέλος, πού χε σαν πρωταρχική φροντίδα να ανάβει τα καντήλια στα ξωκκλήσια!

Δεξιά – αριστερά στο δρόμο, η ράχη και οι βράχοι γεμάτοι απολιθώματα. Αποδειχτικό πως κάποτε το νησί ήτανε κάτου από τα κύματα. Ο κόσμος τα έβλεπε, τα κλωτσούσε και καθώς στην Κεφαλονιά όλοι, από νήπια νανουρίζονται με τα γεωλογικά κουνήματα και μεγαλώνουν μέσα στα φυσικά παράδοξα, ετούτα δεν τον εντυπωσίαζαν καθόλου!

Έτσι, παρέες μικρές – μεγάλες, κατά κύματα φτάνανε στο δρόμο της Λακήθρας. Εκεί ακριβώς στη Μονολιά του Μπότση απέναντι από τη Μεγάλη Ξαγλύστρα, πρόσφατα θύμα της οδοποιίας, που οι κλήρες παίζανε τσουλήθρα και δεν αφήνανε βρακί, πριν φτάσουνε στο μύλο του Χαράβοντα ανηφορίζανε τη ράχη και ενωνόντανε με την άλλη κοσμοθάλασσα που είχε φτάσει και είχε απλωθεί στο λοφίσκο και τα χωράφια να μάσει λουλούδια και να γλεντοκοπήσει. Όλος ετούτος ο χώρος με τα κτίρια μπροστά, ήτανε η Παναγία στα Μηνιατάτα.

Η μόνη ήτανε πολύ παλαιά. Ήδη τη βρίσκουμε να υπάρχει από το 1685 (2). Ήτανε κτητορική της οικογένειας Λούζη, αφιερωμένη στην Παναγία, με ωραίες τοιχογραφίες και σημαντικές οικονομικές προσόδους(3), χάρη στην κτηματική περιουσία που κατείχε. Με το χρόνο η περιουσία αυτή είχε διαρρεύσει, αλλά και στα χρόνια που ιστορούμε είχε διατηρήσει αρκετή αγροτική περιουσία και είχε παραμείνει μόνο σαν ευκτήριος οίκος των Λουζέων.

Σ’ αυτό το χώρο απλωνότανε όλο σχεδόν το Αργοστόλι. Ο Σύνδεσμος έκανε λειτουργία με αρτοκλασίες στο εκκλησάκι της Παναγίας. Σύγχρονα, άλλη λειτουργία γινόταν λίγα μέτρα πιο κάτω, στο Σπήλαιο του Αγίου. Οι καλύτεροι ψαλτάδες φιλοτιμιόντανε και λαβαίνανε μέρος, όπου συναγωνίζονταν σε δεξιοτεχνία και δεξιότητα.

Ψαλτάδες περιώνυμοι στο Σπήλαιον τ’ Αγίου

εψάλλανε την λειτρουγιάν εις τέταρτον πλαγίου,

ο Μπάμπης ο Μοσχόπουλος είχε την προεδρία

ιεροψάλτης άριστος γεμάτος θεωρεία,

μα κι ο Κυρίτσης βρε Μαρή………

κι ο Πλιάκας που τους έκανε την τέρτσα την απάνω…(4)

Τα κατοπινά χρόνια ο Σπύρος ο Ποταμιάνος, «ο Αμακαδόρος», κουβαλούσε ολόκληρο το κόρο του, που μέσα στην εκκλησία έψαλλαν τους ιερούς ύμνους και μετά την απόλυση έξω στην εξοχή τραγουδούσαν την Αγάπη, την Άνοιξη, τη Ζωή…

Μόλις τελείωνε η ακολουθία ο κόσμος ριχνότανε στο φαγοπότι. Ψωμί, τυρί, αβγά, κοψίδια από κρέατα και το απαραίτητο κρασί που έρεε άφθονο. Όλα προσφορά του Συνδέσμου.

Ο χορός άναβε τα αίματα… Τα αστεία γινόντανε πιο έντονα και τα λογοπαίγνια πιο τολμηρά… Η Άνοιξη, βασίλισσα στη φύση, είχε κυριεύσει και τις αισθήσεις και τα αισθητήρια.

Τα παιδιά, αγόρια – κορίτσια, λέφτερα και ξαναμμένα από τη ζέστη και τους πόθους, ξεχύνονται να μάσουνε το Μάη και να τον ταιριάσουνε σε ωραίο στεφάνι, χωρίς να παραλείψουνε να τον γαρνίρουνε με τα τρία απαραίτητα. Λιόκλαδα, στάχυα, αμπελοκότσανα. «Τον οίκον, τον σίτον και το έλαιον».

Η μουσική στο φόρτε της! Χωρίζεται σε βάρδιες και έτσι ποτέ δε σταματάει τους εύθυμους σκοπούς της. Ο Βιτώρος ο Βαλσαμάκης πρόθυμα σκατζάρει το δάσκαλο «να πιει κι εκειός ένα ποτήρι» και ο Μαρκέτος φυσάει το μπάσο του, που αντιβουίζει στα φαράγγια με ήχους όλη την Λάσση. Ο Βαντορέλης χτυπάει το τύμπανο και γρηγορεύει το ρυθμό!…

Οι γλεντοκόποι απλωμένοι στο γρασίδι ή καθισμένοι στα βραχάκια ξεκοκαλίζουνε τους μεζέδες, αδειάζουνε τα ποτήρια μονορούφι ανταλλάζοντας διαλόγους ξεκομμένους από τον Αριστοφάνη. Νομίζεις πως ξεπηδήσανε από τη γη εκείνοι «οι αρχαίοι» και γιορτάζουνε τα Ανθεστήρια ή στολιστήκανε για τα Ανθεσφόρια… Η Άνοιξη γιορτάζει και ο κόσμος μαζί της… Κι όταν ο ήχος από τις κορνέτες και τα κλαρίνα κεντρίζει τα πόδια τους σηκώνονται άντρες και γυναίκες και παιδιά, κοριτσόπουλα και άγουροι και πιάνονται στο χορό, που τον συνοδεύουν με τις στρωμένες φωνές τους.

Οι ροκέττες και τα βαρελότα σε δράση. Ό,τι είχε απομείνει από τη Λαμπρή ήτανε συνοδευτικό της γιορτής μαζί με τα κόκκινα αβγά. Κάθε τόσο, έτσι για γούστο, τα παιδοβόλια αρπάζανε τα κλωσίδια και αντιβουίζανε με τους ήχους της καμπάνας τις γύρω ράχες και ξυπνούσανε τις ρεματιές και τα λαγκάδια. Ο κόσμος χαιρότανε… Ο καλός Θεός καμάρωνε από ψηλά τα εύθραυστα δημιουργήματά του!…

Όλη η πρωτοκαθεδρία του Συνδέσμου, φιλότιμη να περιποιηθεί και να φροντίσει. Ο υποθηκοφύλακας ο Παναγής Καβαλιεράτος, τα παλιά χρόνια, κι ο Αντωνάκης ο Δελλαπόρτας, ο μάμος, κι ο Βαγγέλης Ραζής, ο Τουμπανάς. Και ακόμα πιο παλιά, ο Σταύρος ο Μενεγάτος ή Μακαρούνης, από τα ιδρυτικά μέλη του Συνδέσμου, τυπογράφος στο επαγγέλμα, κι ο ράφτης ο Κωνσταντής Λέλος, άλλο ιδρυτικό μέλος και τούτος. Και στα πιο πρόσφατα, ο Γεράσιμος Αντύπας ο Μυλόρδος, κι ο Μαστρονικολής ο Φανός κι ο Νικολάκης ο Τρωγιάννος ο συμβολαιογράφος, κι ο γιατρός ο Ξενοκράτης Παξεινόπουλος, κι ο Μιχαλάκης Γασπαράτος, κι ο Παναγής Διακάτος του λαού παιδιά, κι οι δυο Μοσχοπουλαίοι ο Μπάμπης ο λεγόμενος Μόζωρας και ο Αναστάσης… Και το κατοπινά, τα τελευταία χρόνια, όπως θα θυμούνται πολλοί, ο Νικόλας Βιβλάκης ο ταχυδρομικός, ο Γεράσιμος Γασπαρινάτος και αργότερα ο Βαγγέλης Γασπαρινάτος, ο Χρήστος Στελιανέσης, ο Λουκάς Νιφοράτος ο γιατρός με την πλούσια κοινωνική δράση, ο Βαγγέλης Μαρκάτος, ο Γεράσιμος Φαρακλός, «ο Προυτζάς», ο Γιώργης Μεσσάρης, ο Μενέλαος Αποστολάτος, ο Παναγής Βουτσινάς, «ο Μουργάνης»!…

Παράλληλα με αυτή την εκδήλωση, μετά το 1930, στην ίδια εκείνη περιοχή, άρχισαν να γιορτάζουν και οι εργάτες οι οργανωμένοι σε σωματεία τη δική τους εργατική γιορτή. Στην ουσία ήταν η ίδια εκδήλωση με διπλή έκφραση. Γιατί, και το Σύνδεσμο, παρόλο που από το 1914 έπαψε να ‘ναι εργατικός και έγινε κοινωνικός, μέλη που ανήκαν κατά πλείστον στις εργαζόμενες τάξεις και η γιορτή των εργατών διατήρησε το εθιμικό της γιορτής του συνδέσμου.

Τα πρώτα σωματεία που διοργάνωσαν τη γιορτή της Πρωτομαγιάς στο Αργοστόλι, σύμφωνα με ανεξέλεγκτες πληροφορίες που έχω, ήταν τα δυο της Παραλίας, «Άγιος Νικόλαος» και ξηράς «Άτλας», που ιδρύθηκαν μεταξύ 1929 και 1930. Αποφάσισαν από κοινού να απέχουνε την ημέρα εκείνη από τη δουλειά και να γιορτάζουνε την επέτειό τους όπως οι συναδερφοί τους σ’ όλο τον κόσμο.

Σύσσωμοι από πρωί, σωματεία με τα λάβαρά τους και τις σημαίες τους, τα μέλη με τις οικογένειες τους, με αρνιά ψητά, αυγά και γλυκίσματα, ανηφορίζανε τη Ράχη, αλλά σταματούσανε στα Μηνιατάτα. Πάρα κάτου υπάρχει, όπως είπαμε, το ασκητήριο του Αγίου Γερασίμου με το γάργαρο νερό που τρέχει από το βράχο (αγίασμα το θέλουν οι πιστοί) και την όμορφη εκκλησούλα, που ευτυχώς με τις ενέργειες του νομάρχη Νίκου Ματαράγκα, που διενέργησε τον έρανο, μπόρεσε και ανοικοδομήθηκε μετά τους σεισμούς. Εδώ, τελούσαν τη λειτουργία τους οι εργάτες, ευλογούσαν τις αρτοκλασίες τους και εξεπλήρωναν το χρέος τους προς τη θεότητα!

Μετά… απλωνόντανε στους γύρω χώρους και το ρίχνανε στο γλέντι. Οι αρχές του Τόπου ερχόντανε να τσουγκρίσουνε μαζί τους ένα αυγό και να τους τιμήσουνε,

Βέβαια, όλα τούτα μέχρι το 1936. Γιατί από εκεί και έπειτα, αφού κάθε εκδήλωση η επαφή Αρχών και Λαού ήτανε σκόπιμα και επιδέξια προγραμματισμένη από το γραφείο Τύπου του «Αρχιεράτη και Αρχιαγρότη Κυβερνήτου», δε μπορούμε να μιλάμε ούτε για αυθόρμητη προσέλευση ούτε για εγκαρδιότητες. Ο σκοπός εκάλυπτε και την Ουσία και το Πνεύμα.

«Αρκετός κόσμος εξ Αργοστολίου και περιχώρων συνέρρευσεν την παρ. Δευτέραν εις Σπήλαιον, Μηνιατάτα, Πλατύν Γιαλόν κλπ. Μέρη. Τα διάφορα εργατικά σωματεία και η Φιλαρμονική Σχολή Λειβαθούς μετέβησαν εις το εξωκκλήσιον Μηνιατάτα και εις Σπήλαιον, όπου ετελέσθησαν δοξολαγίαι. Την 10ην π.μ ο Νομάρχης κ.Γεωργίου μεταβάς εκεί μετά του Διοικητού της Χωροφυλακής κ.Λάζου ωμίλησεν εις τους συγκεντρωμένους εργάτας, τονίσας την σημερινήν θέσιν του εργάτου εις το Κράτος και την Κοινωνίαν. Ανέπτυξεν συνάμα και την φιλεργατικήν πολιτικήν του Νέου Κράτους, το οποίον ευεργέτησεν τους εργάτας και υπαλλήλους. Το τέλος του λόγου του κ.Νομάρχου εκάλυψαν ζητωκραυγαί υπέρ της Α.Μ του Βασιλέως και του Πρώτου Εργάτου της Χώρας Εθνικού Κυβερνήτου μας κ.Μεταξά.»(5)

Για τούτο δε θα καθορίσω τερματικό ορόσημο στη μελέτη μου, όπως συνηθισμένα, τον πόλεμο του σαράντα. Καλύτερα να σταματήσουμε στα ’36!…

Μέχρι λοιπόν τη χρονιά εκείνη οι εργάτες γιορτάζανε τη γιορτή του με φαγοπότι, τραγούδι και χορούς. Καμιά οξύτητα. Κανένας διαχωρισμός. Το εκκλησάκι του Αγίου ολοφώτιστο από τα καντήλια και τον ήλιο που παιχνίδιζε με τα χρωματιστά τζάμια και έσπαε σε χίλιες πολύχρωμες λόγχες πάνω στις φλογάτες παπαρούνες, που τα κοριτσόπουλα, οι ίδιες εργάτριες ή θυγατέρες εργατών είχανε στολίσει τους άρτους και διακοσμήσει το Ναό. Μα ετούτες δεν ήτανε σταγόνες αίμα… Ήτανε η Ανάσταση… Μπορεί να συμβολίζανε του Άδωνη την ανάσταση… ή και της Περσεφόνης… Μπορεί και του Θεανθρώπου… Γιατί ο Τάφος είναι Ένας. Και ίδια η αναπηρία της ανθρώπινης λογικής να προσαρμοστεί στην ιδέα του! Ανεξάρτητα από χρονικές στιγμές ή γεωγραφικές συντεταγμένες…

Βέβαια, αυτή η παράξενη για εκκλησιά διακόσμηση ανησυχούσε το απλοϊκό πνεύμα του Ευγένιου του Πάστρα, που έκανε τον εκκλησάρη και μέχρι να περιβληθεί το ιερατικό σχήμα ήτανε χασαποπαίδι στους Μανωλαταίους.

– Μωρές τσουρλέδες… μουρλαθήκατε; Μπολσεβίκικο το εκάματε;…

Ένα γέλιο όλο Άνοιξη, ένας καγχασμός όλο Ζωή ήταν η απάντηση…

Τα Μηνιατάτα από το Σπήλαιο είναι δεν είναι εκατό πάσα δρόμος. Η αρμονία στις σχέσεις των τάξεων της κεφαλονίτικης κοινωνίας που κράτησε πάντα την εξισορρόπηση και τη γαλήνη ανάμεσά τους, εκδηλωνότανε εδώ έμπρακτα. Κύματα – κύματα, οι γιορταστές του Συνδέσμου κατηφορίζανε με τις οικογένειές τους στο Σπήλαιο. Σταμαουσάνε στην εργατική γιορτή, ενωνόντανε μαζί της και τους ματαδίδανε και το δικό τους κέφι. Το Αργοστόλι αταξικά ή μάλλον πολυταξικά, γλεντούσε κάτου από τον ίδιο ζεστό γαλανό ουρανό… Πάνου στο ίδιο γρασίδι που πολύμορφα το πότιζαν γενεές γενεών με όμοιο ιδρώτα!

Ο Αργοστολιώτης του παλιού καιρού δε μετρούσε αποστάσεις στις εκδηλώσεις του. Ή καλύτερα εκείνοι που τολμούσαν να τις μετρήσουνε ξεκόβανε από μόνοι τους από τον κοινωνικό κορμό του τόπου.

Στα 1915 αποτολμήθηκε να μεταφυτευτεί το έθιμο του γιορτασμού από βραδύς της Πρωτομαγιάς στον κήπο του Νάπιερ. «Όπως εις όλα τα μέρη του κόσμου…». Περιττεύει να συμπληρώσω ότι:

«η προσέλευσις εν τω Κήπω, όπου εποίκιλεν ο ανθοπόλεμος και η προσέλευσις νέων μετά μουσικών οργάνων….»,

δεν αφορούσε τους γλεντζέδικους τύπους που συναντάμε στα Αργοστολιώτικα ξεφαντώματα. Ήταν μια προσπάθεια των λίγων για να αποφεύγουν να συγχρωτίζονται με τους πολλούς!

Ήτανε τέτοια η αποτυχία, που αποδόθηκε βέβαια στην έλλειψη προπαρασκευής, μια και η έμπνευση ήρθε απότομα(6), που η προσπάθεια δεν αποτολμήθηκε δεύτερη χρονιά.

Με τα χρόνια οι δυο γιορτές, εκείνη του Συνδέσμου και η άλλη των εργατών, μπλέχτηκαν και γίνηκαν μία. Άρχιζε από τα Μηνιατάτα και κατέληγε στο Σπήλαιο. Και ο κάθε γιορταστής έδινε το παρών και στα δυο τσιμπούσια…

Κάτου από το Μαγιάτικο ήλιο, που ήτανε πλάνος και πυρπολητής, ανάβανε τα αίματα της Χαράς, φλογιζόντανε οι Πόθοι μα σβήσανε οι αντιθέσεις!…

Το «Γειά σας παιδιά…» αντηχούσε στο τσούγκρισμα των ποτηριών και μόνο ο δύστυχος καλόγηρος απόκοσμος, υποχρεωμένος να θεάται ολόκληρη μέρα τα γυμνά μπράτσα και τις λαχταριστές κοριτσίστικες καμπυλότητες που ξεπηδάγανε σε κάθε τίναγμα σαν πρόκληση και πειρασμός, ήτανε ο μόνος που ένιωθε τα δικαιώματα του τα ασκητικά να παραβιάζονται από ετούτο το ξέφρενο πλήθος που γιόρταζε το Βάκχο και ετιμούσε την ομορφιά, σε ένα χώρο που είχε καθαγιαστεί σαν ασκητήριο. Σε μια γιορτή που δεν είχε τίποτα το Χριστιανικό και σε μια εποχή χρονική, που το γυμνό είχε τη δική του λατρεία.

Γιατί, από χρόνια στο χώρο αυτό, σαν φύλακας και ασκητής ζούσε ένας καλόγηρος. Τα παλιά χρόνια ο Ακάκιος από τα Φαρακλάτα. Και τα τελευταία πριν τον πόλεμο χρόνια, ήρθε από τη Ρουμανία να βρει λιμάνι γαλήνης ο Δανιήλ Γαρμπής, ο Καλόγηρος του Σπηλαίου όπως τον γνωρίσαμε. Αφού έζησε 33 χρόνια σ’ αυτό το μέρος, ο Μεγαλοδύναμος σκέφτηκε πως ήρθε η ώρα να αλαφρώσει κι αυτόν και τη γη, από της ζωής του το βάρος.

Για τον πολύ κόσμο, που δεν ήτανε ούτε του Συνδέσμου ούτε του Εργατικού Κέντρου, η γιορτή τελείωνε το μεσημέρι. Για τους άλλους κρατούσε μέχρι να γύρει ο ήλιος.

Σαν ξεφτισμένη στρατιά κατηφορίζανε, ξεθεωμένοι από το χορό, βραχνοί από το τραγούδι, στεφανωμένοι σαν αρχαίου συμποσιαστές, οι γιορταστές της Πρωτομαγιάς… Συνηθισμένη τους επιστροφή από τα Γραδάκια και το Φαραώ.

Και μια χρονιά… εκεί στου Πιτσαμάνου… περίμενε το ασκέρι ο Νικόλας Μαζαράκης, συνεργάτης του Μαρίνου Αντύπα, πρωτοπόρος της σοσιαλιστικής κίνησης στο νησί μας και τους έβγαλε λόγο!… Ήτανε ίσως η μοναδική πολιτική εκδήλωση της Πρωτομαγιάτικης γιορτής!…

Μα τούτο ήτανε μια κουκκίδα στη διαδρομή του Χρόνου. Γιατί Πρωτομαγιά στα Μηνιατάτα σήμαινε θυσία στη Δήμητρα, με σπονδές στο Βάκχο και τιμή στην Τερψιχόρη!

Πηγές – Βιβλιογραφία:

1. Εφημερίδα «Ζιζάνιον», φ. 533, 9.5.1909, σελ. 1Β

2. Πρβλ. Η. Τσιτσέλη, Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, Τόμ. Β’, εν Αθήναις 1960, σελ. 308

3. ό.π, σελ. 308-309

4. Εφημερίδα «Ζιζάνιον», φ. 402, 6.5.1909, σελ. 2Α
5. Εφημερίδα «Παρατηρητής», φ. 534, 6.5.1939, σελ. 4Α
6. Εφημερίδα «Ζιζάνιον», φ. 869, 2.5.1915, σελ. 4γ

Το παραπάνω κείμενο έχει δημοσιευτεί στο βιβλίο του συγγραφέα «Το Αργοστόλι Διασκεδάζει», Αργοστόλι 1979. Το σκίτσο και οι φωτογραφίες προέρχονται από το παραπάνω βιβλίο. Το σκίτσο είναι του Γιάννη Πεταλούδη.

Κείμενα – Παρουσίαση:

Αγγελοδιονύσης Α. Δεμπόνος

Mottos:

σελ. 1 Η γιορτή ετούτη που στεφανώνει το Μάη, χιλιάδες χρόνια πριν γίνει εργατική γιορτή, ήτανε γιορτή της Άνοιξης και των λουλουδιών.

σελ. 1 Πριν από την εποχή του Χριστού, οι Αρχαίοι Έλληνες στο τέλος του χειμώνα και όταν άρχιζαν να λουλουδίζουν οι κάμποι, γιορτάζανε τα Ανθεστήρια με κρασοκατάνυξη και… περισυλλογή.

σελ. 3 Ο χορός άναβε τα αίματα… Τα αστεία γινόντανε πιο έντονα και τα λογοπαίγνια πιο τολμηρά… Η Άνοιξη, βασίλισσα στη φύση, είχε κυριεύσει και τις αισθήσεις και τα αισθητήρια.

σελ. 3 Οι ροκέττες και τα βαρελότα σε δράση. Ό,τι είχε απομείνει από τη Λαμπρή ήτανε συνοδευτικό της γιορτής μαζί με τα κόκκινα αβγά.

σελ. 4 Σύσσωμοι από πρωί, σωματεία με τα λάβαρά τους και τις σημαίες τους, τα μέλη με τις οικογένειες τους, με αρνιά ψητά, αυγά και γλυκίσματα, ανηφορίζανε τη Ράχη, αλλά σταματούσανε στα Μηνιατάτα.

σελ. 4 Οι εργάτες γιορτάζανε τη γιορτή του με φαγοπότι, τραγούδι και χορούς. Καμιά οξύτητα. Κανένας διαχωρισμός.

σελ. 5 Η αρμονία στις σχέσεις των τάξεων της κεφαλονίτικης κοινωνίας που κράτησε πάντα την εξισορρόπηση και τη γαλήνη ανάμεσά τους, εκδηλωνότανε εδώ έμπρακτα. Το Αργοστόλι αταξικά ή μάλλον πολυταξικά, γλεντούσε κάτου από τον ίδιο ζεστό γαλανό ουρανό… Πάνου στο ίδιο γρασίδι που πολύμορφα το πότιζαν γενεές γενεών με όμοιο ιδρώτα!