Το Ρολόι «Πάει Μπροστά»!

Σπυρίδων Καββαδίας

Δρ Βιολόγος

Διευθυντής 1ου Γενικού Λυκείου Αργοστολίου

Το Αργοστόλι μας είναι η πρωτεύουσα της Κεφαλονιάς από το 1757 όταν πήρε το «χρίσμα» από τους Ενετούς αντί του Ληξουρίου. Ργοστολιώτες πρωτευουσιάνοι για διακόσια εξήντα έξι χρόνια και έχει ο Θεός! Πολλά είναι τα αξιοθέατα – τοπόσημα της πόλης μας. Ξεχωριστή θέση ανάμεσά τους κατέχει η παμπάλαια Πλατεία Καμπάνας με τον Πύργο, το ομώνυμο Ρολόι και τη μεγάλη ιστορία. Οι ιστορικοί αναφέρουν ότι ο Πύργος κτίστηκε την κυριαρχική εποχή της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας των Ενετών στα Ιόνια Νησιά (1500-1797) και βρίσκεται προς το τέλος του Λιθοστρώτου, που τότε ονομαζόταν οδός Κρανίων και σήμερα Διαδόχου Κωνσταντίνου. Οι Ενετοί ήθελαν να λέγεται Πλατεία του Αγίου Μάρκου, αλλά επικράτησε ως «Πλατεία τση Καμπάνας» επειδή εκεί υπάρχει από τα τέλη του 18ουαιώνα μέχρι και σήμερα ένα κτίσμα (Πύργος) ψηλότερο από όλα τα γύρω κτίρια που στην κορυφή του έχει ένα Ρολόι και μια σιδερένια κατασκευή από την οποία κρεμόταν μια καμπάνα. Η καμπάνα του Ρολογιού χτυπούσε τις ώρες και τα ημίωρα και καθόριζε την αρχή και την λήξη κάθε δραστηριότητας στην πόλη την εποχή που λίγοι πολίτες είχαν δικό τους ρολόι. Η καμπάνα ανάγγειλε και τα μεγάλα χαρμόσυνα γεγονότα (π.χ. εθνικές και εκλογικές νίκες).

Στα 1797 τερματίστηκε η Ενετική κυριαρχία στα Ιόνια Νησιά, όταν και καταλήφθηκαν από τις δημοκρατικές Γαλλικές δυνάμεις. Τότε, αυτή η ιστορική και πρώτη Πλατεία τ’ Αργοστολιού αποτέλεσε την κεντρική σκηνή για ένα από τα πιο σημαντικά ιστορικά γεγονότα στην μακρά και ενίοτε ταραχώδη ιστορία του νησιού μας. Εδώ τα Γαλλικά στρατεύματα έκαψαν το Libro d’Oro («Χρυσό Βιβλίο») που ήταν ο επίσημος κατάλογος των ευγενών της Δημοκρατίας της Βενετίας. Τότε, η Πλατεία ονομάστηκε «Πλατεία Ελευθερίας». Σε γενικές γραμμές, αυτή η αλλαγή χαιρετίστηκε με μεγάλη χαρά, γιατί προκάλεσε τον τερματισμό των προνομίων της αριστοκρατίας και την έλευση της ισότητας για όλους τους πολίτες.

Μετά την κατάλυση της Ενετικής κυριαρχίας, η Πλατεία ήταν ο βασικός χώρος πολιτικών και κοινωνικών εκδηλώσεων, κυρίως εθνικοαντιστασιακού τύπου, και σημείο συγκέντρωσης κάθε φορά που ιστορικά γεγονότα συγκλόνιζαν το νησί. Επί Αγγλοκρατίας, το ισόγειο του Πύργου λειτούργησε – από το 1853 – ως σταθμός χωροφυλακής, φυλακή και τόπος βασανιστηρίων για τους αντιστασιακούς της πόλης και του νησιού, οι οποίοι υπέφεραν από τις μαστιγώσεις. Για το λόγο αυτό τότε η Πλατεία έφερε το όνομα «πλατεία μαστιγώσεων». Το 1833, με κινητοποιήσεις που ξεσπούν στην Πλατεία Καμπάνας, λαός και νεολαία αντιδρούν δυναμικά και για πρώτη φορά κατά της Αγγλικής Προστασίας και αυτό συμβαίνει μόνο στην Κεφαλονιά από τα άλλα Επτάνησα. Στα χρόνια της Ιταλογερμανικής κατοχής (1941-1944), η πλατεία της Καμπάνας κατέστη κέντρο εθνικοαντιστασιακών δραστηριοτήτων. Δύο γερμανικά μπλόκα έλαβαν χώρα στην πλατεία (Γενάρης και Ιούνιος 1944) στα οποία συνελήφθησαν και ακολούθως φυλακίστηκαν πολλοί ντόπιοι πατριώτες. Το 2010 ανεγέρθηκε στην πλατεία το Μνημείο Ηρώων Πολυτεχνείου, έργο του γλύπτη Μεμά Καλογηράτου, στο οποίο αποδίδονται αποσπασματικά οι μορφές μιας νέας και ενός νέου, που στρέφεται ο ένας προς τον άλλο. Είναι αφιερωμένο «ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΕΚΕΙΝΟΥΣ ΠΟΥ ΑΓΩΝΙΣΤΗΚΑΝ ΚΑΤΑ ΤΗΣ ΧΟΥΝΤΑΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑ, ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΗ ΑΞΙΟΠΡΕΠΕΙΑ».

Στα τέλη του 19ου αιώνα ανοίχτηκε στο μέσον της πλατείας το δεύτερο σε δημόσια χρήση αρτεσιανό πηγάδι του Αργοστολίου. Το πρώτο ήταν αυτό της Σισιώτισσας. Στην αυγή του 20ου αιώνα στην κεντρική πύλη του Πύργου υπήρχε εντοιχισμένο ανάγλυφο που αναπαριστούσε δύο χέρια σε χειραψία. Επρόκειτο για το μεσαιωνικό έμβλημα της Κεφαλονιάς, που κοσμούσε όλα τα δημόσια κτήρια της εποχής.

Στις 12 Αυγούστου του 1953 σημειώθηκε ο καταστροφικός σεισμός των 7,2 Ρίχτερ και ο Πύργος κατέρρευσε. Όταν ανασύρθηκαν τα ερείπια η καμπάνα βρέθηκε θαμμένη αλλά ακέραιη. Ο Πύργος ανοικοδομήθηκε μέσω εράνου με πρωτοβουλία της Κεφαλονίτισσας Μαριγούλας Αλιβιζάτου, η καμπάνα ξανατοποθετήθηκε στη θέση της και το 1985 το Ρολόι λειτούργησε για πρώτη φορά μετά τη σεισμική καταστροφή. Ο πολιτικός μηχανικός Δημήτρης (Τάκης) Παυλάτος είχε κάνει δωρεά την μελέτη και τα σχέδια για το νέο Πύργο από το 1966 αλλά τελικά αυτός κατασκευάστηκε σύμφωνα με εκείνα του υπομηχανικού Λάμπρου Μήλλα.

Από το 2000 ως το 2013, στο ισόγειο του Πύργου λειτουργούσε παραδοσιακό καφενείο με τοπικά αναψυκτικά και γλυκά από τον Κοινωνικό Συνεταιρισμό (Κοι.Σ.Π.Ε.) “Ρότα” του Δήμου Αργοστολίου με σκοπό την απασχόληση άνεργων νέων και ΑΜΕΑ (Άτομα Με Ειδικές Ανάγκες). Ο Πύργος ήταν ανοικτός στο κοινό που είχε τη δυνατότητα να ανέβει στην ταράτσα και να απολαύσει το Αργοστόλι «αφ’ υψηλού».

Το 2022 ύστερα από απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αργοστολίου, ο χώρος στο ισόγειο του Πύργου παραχωρήθηκε στο Κοινοφελές Ίδρυμα «Χαροκόπειο Εργαστήριο Κεφαλονιάς» και λειτουργεί ως εκθετήριο – πωλητήριο των έργων του. «Όταν το παλιό συναντά το καινούριο κάτι όμορφο γεννιέται» διαβάζει ο επισκέπτης στην πινακίδα εισερχόμενος και το συνειδητοποιεί κατά την περιήγηση στο χώρο με τα εκθέματα. Εκθέματα φτιαγμένα με δαχτυλίθρα, βελόνι και νήμα. Ανεκτίμητη η πολιτισμική προσφορά του Χαροκόπειου Εργαστηρίου που με την παρουσία του κοσμεί την πλατεία!

Η Πλατεία Καμπάνας και ο Πύργος του Ρολογιού αποτελούν προστατευόμενα μνημεία υπό την αρμοδιότητα της Υπηρεσίας Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Ιονίων Νήσων του Υπουργείου Πολιτισμού. Αναμφισβήτητα κατέχουν ξεχωριστή θέση στην ιστορία και τον πολιτισμό μας. Σήμερα, η πλατεία Καμπάνας είναι μια ωραία, «ατμοσφαιρική» πλατεία, με καφέ και μαγαζιά. Το ισόγειο του Πύργου λειτουργεί ως εκθετήριο – πωλητήριο των έργων του Χαροκόπειου Εργαστηρίου. Στους ορόφους υπάρχει φωτογραφικό υλικό σχετικό με την ιστορία του Πύργου και της Πλατείας καθώς και ο μηχανισμός του Ρολογιού. Η θέα του Αργοστολιού είναι πανοραμική από την ταράτσα. Όμως, μόνο στο ισόγειο επιτρέπεται η πρόσβαση στον επισκέπτη. Το Ρολόι είναι σε λειτουργία αλλά αν κανείς το εμπιστευτεί θα προσέλθει μισή ώρα νωρίτερα στα ραντεβού του. Καθόλη τη διάρκεια της Αγγλοκρατίας, που λίγος κόσμος είχε το δικό του ρολόι, ειδικός κορδιστής ωρολογίου ήταν υπεύθυνος για την ακριβή λειτουργία του Ρολογιού. Στις μέρες μας όλοι έχουν το δικό τους ρολόι και το κινητό τηλέφωνο και ανά πάσα στιγμή γνωρίζουν με ακρίβεια την ώρα. Η καμπάνα του Ρολογιού, πλέον, δεν χτυπά τις ώρες και τα ημίωρα για να καθορίσει την αρχή και το τέλος κάθε δραστηριότητας στην πόλη μας όπως στο παρελθόν. Πιθανώς λίγοι θα κοιτάξουν το Ρολόι για να αντιληφθούν πως δε δείχνει την ακριβή ώρα. Η διορθωτική παρέμβαση στο Ρολόι της Καμπάνας ώστε να λειτουργεί με ακρίβεια είναι ένα ΠΡΕΠΕΙ. Και αυτό ως ένα ελάχιστο δείγμα σεβασμού στην ιστορία και τον πολιτισμό μας!