Τι γιορτάζουμε την Καθαρά Δευτέρα, ποια είναι τα έθιμα και γιατί πετάμε χαρταετό

Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας σηματοδοτεί κάθε χρόνο το τέλος της Αποκριάς και την έναρξη της πιο σημαντικής περιόδους νηστείας, της Σαρακοστής.

Η Καθαρά Δευτέρα είναι κινητή γιορτή, που εξαρτάται από την ημερομηνία του Πάσχα. Συγκεκριμένα, πέφτει κάθε χρόνο στο ξεκίνημα της 7ης εβδομάδας, δηλαδή 48 ημέρες πριν το Ορθόδοξο Πάσχα.

Την ημέρα αυτή ξεκινάει η Σαρακοστή, η πιο σημαντική περίοδος νηστείας για την Ορθόδοξη Εκκλησία, ενώ ταυτόχρονα σηματοδοτεί το τέλος των Αποκριών. 

Γιατί ονομάστηκε Καθαρά Δευτέρα

Η Καθαρά Δευτέρα ονομάστηκε έτσι γιατί οι Χριστιανοί «καθαρίζονται» πνευματικά και σωματικά. Είναι ημέρα νηστείας, η πρώτη από τις συνολικά 40 που διαρκεί η Σαρακοστή, όσες ήταν και οι ημέρες νηστείας του Χριστού στην έρημο.

Επίσης, για όσους δεν το γνωρίζουν η Κυριακή πριν την Καθαρά Δευτέρα ονομάζεται «της Τυροφάγου» επειδή είναι η τελευταία μέρα που τρώμε γαλακτοκομικά.

Τι γιορτάζουμε 

Την ανάταση του πνεύματος μέσω της κάθαρσης του σώματος. Καλούμαστε να αφήσουμε πίσω όλες τις αμαρτωλές συνήθειες και κραιπάλες, συμπεριλαμβανομένων και των αρτύσιμων, δηλαδή των μη νηστίσιμων, φαγητών, καθαρίζοντας με τον τρόπο αυτό την ψυχή και το σώμα μας.

Τα έθιμα ανά την Ελλάδα

Η ημέρα της Καθαράς Δευτέρας γιορτάζεται σε όλη την Ελλάδα, με λουκούλλεια γεύματα με λαγάνα, δηλαδή άζυμο ψωμί που παρασκευάζεται μόνο εκείνη τη μέρα, ταραμά, χαλβά, θαλασσινά, λαχανικά, ελιές και όσπρια χωρίς λάδι. 

Κύρια έθιμα σε όλη την Ελλάδα είναι το πέταγμα του χαρταετού, για το οποίο θα μιλήσουμε παρακάτω, αλλά και το λεγόμενο Γαϊτανάκι, έθιμο που έφεραν από τη Μικρά Ασία οι πρόσφυγες.

• Στα Μεστά και στους Ολύμπους και στο Λιθί της Χίου, αναβιώνει το Έθιμο του Αγά με τις ρίζες του στην Τουρκοκρατία, όπου σε ένα θεατρικό ο Αγάς ως δικαστής, καταδικάζει με χιούμορ τους θεατές. 
• Άλλο έθιμο με ρίζες στην Τουρκοκρατία είναι εκείνο της μεταμφίεσης κάποιου κατοίκου της Αλεξανδρούπολης σε Μπέη και της περιφοράς του στην πόλη μοιράζοντας ευχές. 
• Οι κάτοικοι του Πόρου καθαρίζουν τα μαγειρικά σκευάσματά τους από τα λίπη των κρεάτων που καταναλώθηκαν τις Απόκριες σε ένα έθιμο που αποκαλείται ξάρτυσμα. 
• Σε ορισμένα χωριά της Κέρκυρας λαμβάνει μέρος ο Χορός των Παπάδων όπου οι ιερείς στήνουν χορό που ακολουθείται από τους γέροντες. 
• Στην Κάρπαθο οδηγούνται στο Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων από τους Τζαφιέδες, δηλαδή τους χωροφύλακες, οι κάτοικοι που αντάλλαξαν απρεπείς χειρονομίες, ώστε να αποδοθεί δικαιοσύνη από τους σεβάσμιους της πόλης.
• Το αλευρομουτζούρωμα στο Γαλαξίδι, όπου οι καρναβαλιστές πασαλείφονται με αλεύρι και χορεύουν κυκλικά. 
• Στη Μεθώνη Μεσσηνίας γίνεται του Κουτρούλη ο γάμος, αναπαράσταση ενός πραγματικού γάμου του 14ου αιώνα, ενώ στη Νέδουσα οι αγρότες προσκαλούν την ευημερία με το αγροτικό καρναβάλι τους. 
• Στη Βόνιτσα ένας αχυρένιος ψαράς δεμένος σε γάιδαρο γυρνώντας μέσα από το χωριό καταλήγει σε μια φλεγόμενη βάρκα στο έθιμο του Αχυρένιου-Γληγοράκη.
• Στη Θήβα λαμβάνει μέρος ο Βλάχικος γάμος όπου ξυρίζεται ο γαμπρός για να παντρευτεί κάποιον άντρα συγχωριανό του μεταμφιεσμένο σε νύφη. 
• Οι Μουτζούρηδες στο Πολύσιτο Βιστωνίδας, μουτζουρώνουν με κάπνα τους επισκέπτες του χωριού.

Γιατί πετάμε χαρταετό την Καθαρά Δευτέρα

Το πέταγμα του χαρταετού είναι ένα μεταγενέστερο έθιμο, είναι ωστόσο σήμερα το πιο λαοφιλές. Συμβολίζει το πέταγμα της ανθρώπινης ψυχής προς τον ουρανό και το Θεό. Πιστεύεται ότι όσο πιο ψηλά πετάξει ο χαρταετός τόσο πιο πιθανό είναι ο Θεός να εισακούσει τις προσευχές σου και να τις πραγματοποιήσει.

Τι σημαίνει Κούλουμα

Ο εορτασμός της Καθαράς Δευτέρας στην ύπαιθρο είναι γνωστός και ως Κούλουμα. Για την ετυμολογία της συγκεκριμένης λέξης υπάρχουν πολλές εκδοχές. 

Κατά τον Νικόλαο Πολίτη, πατέρα της ελληνικής λαογραφίας, η λέξη προέρχεται από το λατινικό Cumulus (κούμουλους) που σημαίνει σωρός, αφθονία αλλά και το τέλος. Εκφράζει δηλαδή το τέλος, τον επίλογο της Απόκριας. 

Σύμφωνα με μία άλλη εκδοχή, προέρχεται από μία άλλη λατινική λέξη, τη λέξη «κόλουμνα», δηλαδή «κολώνα». Επειδή το πρώτο γλέντι της Καθαράς Δευτέρας στην Αθήνα έγινε στους Στύλους του Ολυμπίου Διός.

Πηγή: https://www.oneman.gr