Η εν Ληξουρίω Πρωτοχρονιάτικη Τόμπολα

Είναι παλιά συνήθεια κατά την παραμονή της Πρωτοχρονιάς να παίζουμε διάφορα τυχερά παιχνίδια, για να μας βρει με καλή τύχη ο χρόνος που έρχεται. Βέβαια, το τζογάρισμα ή ο τζόγος, λέξεις που προέρχονται από την ιταλική λέξη Gioco, που είναι το παιχνίδι, είναι κάτι που ψυχαγωγεί, αλλά και μας κάνει να σκεφτόμαστε την κερδοσκοπία. Το παίξιμο στα τυχερά παιχνίδια θέλει μέτρο, γιατί γίνεται αθέλητα εθισμός της ψυχοσύνθεσής μας και φτάνει σε παθολογικές και ακραίες καταστάσεις. Ένα από τα πρωτοχρονιάτικα τυχερά παιχνίδια που γίνεται ανήμερα της Πρωτοχρονιάς είναι και η Τόμπολα, που παίζεται έως σήμερα στο Ληξούρι. Η τόμπολα είναι ένα παιχνίδι ιταλικής προέλευσης, που αγαπήθηκε στο νησί μας.

Υπάρχουν αναφορές σε έγγραφα, ότι παιζόταν από τα παλιά χρόνια στο Ληξούρι και σε άλλα μέρη του νησιού μας. Σήμερα έχει χαθεί αυτό το τυχερό παιχνίδι από το νησί μας, διατηρείται μόνο στο Ληξούρι, μια και το αναλάμβανε ο Δήμος Παλικής και το αθλητικό Σωματείο «Παλληξουριακός». Τώρα τελευταία η τόμπολα γίνεται με τη συνδιοργάνωση των Αθλητικών Σωματείων του Ληξουρίου με τη στήριξη του Δήμου.

Η ετυμολογία της ιταλικής λέξης – τόμπολα- πλησιάζει την εξήγηση του άμεσου δανείου. Επιπλέον, η τόμπολα ως λέξη έχει την παλιά έννοια, ότι νικώ κάποιον ή επιζητώ να νικήσω κάποιον σ’ έναν αγώνα. Ακόμη και ως λέξη – η τόμπολα- χρησιμοποιήθηκε για ειρωνικό λεκτικό τρόπο, δηλαδή, σου κάνω τόμπολα (σου βάνω ξαφνικό εμπόδιο), ή με βρήκε τόμπολα ( κάτι μου πάει στραβά ή βρίσκομαι σε δυσάρεστη θέση).

`Η ιστορία της τόμπολα ως επίσημο παιχνίδι ξεκινάει στα 1734 από τον βασιλιά της Νάπολης, Κάρολο τον Γ΄ των Βουρβόνων, ο οποίος αποφάσισε να επισημοποιήσει στο βασίλειο του το τυχερό παιγνίδι της τόμπολα, που είχαν σχεδιάσει ο Ναπολιτάνοι και έπαιζαν κρυφά, στα σκοτεινά μέρη της πόλης, για να κερδίζουν χρήματα. Με την επισημοποίηση του παιχνιδιού της τόμπολας ο βασιλιάς Κάρολος θα είχε την αύξηση των εσόδων στο ταμείο του κράτους του.

Στη σκέψη του βασιλιά Καρόλου αντιτάχτηκε μοναχός Gregorio Maria Rocco και μάλιστα ξέσπασε ανάμεσα στο βασιλιά και στον μοναχό, βίαιη διαμάχη. Ο πατέρας του μοναχού Gregorio Maria Rocco, που συνδέονταν με τον βασιλιά, με  μια σχέση αγάπης και μίσους, είπε, ότι δεν ήταν σωστό να εισαγάγει μια «τόσο παραπλανητική και ανήθικη ευχαρίστηση» σε μια χώρα που προσπαθεί να συμμορφωθούν οι  πάντες  με την καθολική διδασκαλία. Ο πατέρας του μοναχού κατάφερε να σταματήσει το παιχνίδι κατά την περίοδο των Χριστουγέννων, αλλά όχι για πολύ χρόνο.

Το παιχνίδι παίζεται με καρτέλες που μοιράζονται ή αγοράζονται από τους παίχτες. Κάθε Πρωτοχρονιά οι Ληξουριώτες μαζευόμασταν όλοι μας μικροί και μεγάλοι στο Θέατρο, παλαιότερα στο Δημαρχείο, και τούτα τα χρόνια στο κλειστό Γυμναστήριο της πόλης το απόγευμα γύρω στις 4μ.μ. για να γίνει η τόμπολα. Οι Ληξουριώτες χαίρονται αυτή τη τζογαδόρικη εκδήλωση, αυτό φαίνεται από τη συμμετοχή όλων των ηλικιών και από το πάθος και τον αγώνα που κάνουν για να κερδίσουν. Είναι τέτοιο το παιχνίδι της τόμπολας, που πέρα από την διαδικασία του, η οποία θέλει πολυπληθείς συναναστροφές, κάνει τους παίχτες του κεφάτους και ζωηρούς ανταγωνιστές, μέσα σε πειράγματα και σε χαμόγελα.

Μοιράζονται στους ενδιαφερόμενους παίκτες έναντι αντιτίμου χάρτινες έντυπες πινακίδες, κάθε μια από τις οποίες έχει 27 ή 30 τετραγωνάκια μοιρασμένα σε αλλεπάλληλες σειρές. Σε 15 από τα τετραγωνάκια αυτά, δηλαδή 5 σε κάθε σειρά είναι γραμμένοι διάφοροι αριθμοί από το1 έως το 90. Τα άλλα τετραγωνάκια στα οποία δεν αναγράφονται αριθμοί έχουν ένα μεγάλο Χ, που είναι μέρος του όλου πλέγματος, που περικλείει τους αριθμούς και τα κενά της χάρτινης καρτέλας.

Στη συνέχεια ρίχνονται κλήροι από το 1 έως το 90, και κάθε ένας από τους παίχτες, παρακολουθεί τους αριθμούς που κληρώνονται και εάν τους έχει στην χάρτινη καρτέλα του, τους σημειώνει. Όταν κληρώνει ο κάθε αριθμός αναρτάται σε μεγάλη πινακίδα και να τον βλέπουν οι παίχτες.

Κερδίζει πρώτα αυτός που συμπληρώνει μια ολόκληρη 5άδα από τις 3, που έχει η πινακίδα του και λέμε ότι έκανε τσινγκουίνα. Έπειτα κερδίζει αυτός που συμπληρώνει ολόκληρη την πινακίδα και λέμε πως έκανε τόμπολα. Τα κέρδη κατανέμονται ως εξής: Οι εισπράξεις από τις πωλήσεις της πινακίδας μοιράζονται στα δυο και το μεγαλύτερο μέρος το παίρνει αυτός που συμπληρώνει τόμπολα και τα υπόλοιπα όσοι κέρδισαν τσινγκουίνα.

Παρόμοιο παιχνίδι με την τόμπολα είναι και το αγγλικό BINGO. Επίσης το παιχνίδι της τόμπολας είναι πολύ διαδεδομένο και μάλιστα οι οργανωτές του, το υιοθέτησαν και πέρα από το Δωδεκαήμερο, και σε άλλες πολιτιστικές και κοινωνικές εκδηλώσεις για να αυξήσουν τα οικονομικά του φορέα τους. Γιατί πέρα από τα ποσά που θα δώσουν στους νικητές, η πώληση των λαχνών, δηλαδή των χάρτινων καρτελών με τους αριθμούς, φέρνει κέρδη στον φορέα που διοργανώνει την τόμπολα.

Για την Πρωτοχρονιά 2023, η τόμπολα θα παιχτεί στο Κλειστό Γυμναστήριο του Δήμου Ληξουρίου κατά τις τέσσερις η ώρα (4:00 μ.μ.) και θα είναι συνδιοργάνωση των Αθλητικών Σωματείων, ΝΕΟΛ, ΠΑΛΛΗΞΟΥΡΙΑΚΟΎ ΚΑΙ ΑΣΤΕΡΑ.

Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός