Δεστούνης Σπυρίδων: Ένας ΡΥΣΣΙΑΝΟΣ λόγιος με δράση στη Φιλική Εταιρεία

Δεστούνης Σπυρίδων του Γιούρι (Γεωργίου); Λόγιος από την Κεφαλονιά ( Ασσος 1782 – Πετρούπολης 1848). Τα 1802 διορίστηκε υπάλληλος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών (προφανώς συνεργάστηκε με τον Ιωάννη Καποδίστρια αφού αυτός ανέλαβε το 1809 υπηρεσία στο ίδιο υπουργείο) και από το 1818 διετέλεσε πρόξενος σε διάφορες πόλεις και γενικός πρόξενος στην πολύπαθη Σμύρνη.
Στις 31 Μαρτίου του 1821 διαδίδεται σκόπιμα στη Σμύρνη η ψεύτικη είδηση ότι η Ρωσία κήρυξε τον πόλεμο εναντίον της Τουρκίας. Μετά λίγες μέρες έφτανε η αληθινή είδηση ότι ο Μοριάς και η Ρούμελη επαναστάτησαν.

Οι Τούρκοι ξεχύθηκαν με τα σπαθιά στο χέρι, όπως για πολύ πιο ασήμαντη αφορμή το 1797, που κατά τον αυτήκοο Φιλήμονα σφάχτηκαν 1.500 Έλληνες και κάηκε η μισή Σμύρνη, όταν ένας Ζακυνθινός σκότωσε ένα γενίτσαρο, μέσα σε ένα πλήθος που συνωστίζονταν για να παρακολουθήσει κάτι Γερμανούς ακροβάτες.

Γενικός πρόξενος της Ρωσίας στην ταλαίπωρη πόλη της Μ. Ασίας, που το μεγάλο ποσοστό των κατοίκων της ήταν Έλληνες ήταν ο Δεστούνης που βλέποντας την εξέγερση του όχλου κατέφυγε με την οικογένειά του στο σπίτι του Γάλου πρόξενου. Αλλά το γεγονός αυτό το μετέφερε στους Τούρκους ο Αγγλος πρόξενος με την προσθήκη ότι τάχα ο Ρώσος πρόξενος ειδοποιήθηκε από τον Ρώσο πρεσβευτή ότι πράγματι κηρύχτηκε ο ρωσο-τουρκικός πόλεμος.

Κοντά σΆ αυτό το μεγάλο ψέμα, ειπώθηκε ένα άλλο, από Εβραίους, τούτο: Οι Έλληνες που επαναστάτησαν πιάνουν Τούρκους, τους αλείφουν ρετσίνι και ζωντανούς τους καίνε.

Σαν διαδόθηκαν τα δύο ψέματα, οι Τούρκοι ασυγκράτητοι πια ωρύονταν:

– Ο άτιμος ο Μόσκοβος μας κατέστρεψε! Και έκοβαν κεφάλια.
Τέσσερες μήνες η Σμύρνη έζησε μαρτυρικές ημέρες, με ληστείες, βιασμούς, βασανιστήρια, σφαγές, πνιξίματα και κρεμάσματα, που περιοδικά συνεχίστηκαν μέχρι το 1824.

Βοήθεια για τους Έλληνες από πουθενά, αφού όλοι μα όλοι οι πρόξενοι με ένα γράμμα που έστειλαν στο Μουσελίμη, τον τούρκο διοικητή της Σμύρνης και στις άλλες τουρκικές αρχές, μαζί με άλλα δήλωσαν:

«….Ανδρείοι γενίτσαροι, φρόνιμοι άρχοντες, αρχηγοί του στρατού που κρατάτε τα όπλα, μεταχειριστείτε τα για να σταματήσει η γενική δυσπιστία. Αγρυπνο το μάτι σας στους σκλάβους σας αφοπλίστε τους και μη ξεχνάτε ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΦΡΑΓΚΩΝ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΣΥΜΦΕΡΟΝ ΤΩΝ ΜΟΥΣΟΥΛΜΑΝΩΝ…».

Μόνος του ο Δεστούνης με την ιδιότητα του Ρώσου πρόξενου και μυημένος ήδη στη Φιλική Εταιρεία, πέτυχε να διασώσει ένα μεγάλο αριθμό καταδιωκόμενων Ελλήνων που ζητούσαν προστασία στο ρωσικό προξενείο. Από αυτούς τους περισσότερους φυγάδεψε με γαλλικά πλοία.

Oι ενέργειες υπέρ των Ελλήνων όμως του Δεστούνη ανάγκασαν τον Τσάρο Αλέξανδρο Α΄ να τον απομακρύνει από τη ρωσική διπλωματική υπηρεσία και απειλούμενος και κινδυνεύοντας δια μέσου των Κυθήρων κατέφυγε στη Βενετία. Και από εκεί όμως με όλες του τις δυνάμεις βοήθησε το απελευθερωτικό αγώνα μέχρι τέλους. Μετά το θάνατο του Αλέξανδρου Α΄ το 1826 επανήλθε στη Πετρούπολη όπου και αφοσιώθηκε στην επιστήμη και στην φιλολογία.

Κατέλαβε ανώτατες θέσεις, σαν αρχιγραμματέας στο ασιατικό τμήμα του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών(1835), σύμβουλος Επικρατείας (1842) κλπ. Δημιούργησε στη Μ. Ασία αρχαιολογική συλλογή που δώρισε στο μουσείο της Οδησσού και συνέγραψε πολλά επιστημονικά έργα όπως: Περί των Βυζαντινών ιστοριογράφων εν σχέσει προς την ρωσικήν ιστορίαν…, Το ναυτικόν δίκαιον εν Ευρώπη, Λεξικόν Ελληνορρωσικόν κ.α. Μετέφρασε αρχαίους συγγραφείς, τους παράλληλους βίους του Πλούταρχου κ.α.(στην ρωσική).

Απέθανε το 1848 και ετάφη στο ορθόδοξο νεκροταφείο Σμολένσκογιε.

Ο γιός του Γαβριήλ (1818-1895 Πετρούπολης) υπήρξε καθηγητής στο Ινστιτούτο Ανατολικών Γλωσσών της Πετρούπολης και καθηγητής της ελληνικής και βυζαντινής αρχαιολογίας στο εκεί Πανεπιστήμιο από το 1865 και συνέγραψε και αυτός πολλά έργα.

Πηγές:
Πάπυρος-Λαρούς έκδ.1965
«Τουρκοκρατία» Π.Ν.Παπαρούνη
Γεν.Προξενείο Αγίας Πετρούπολης (Λένινγκραντ) κ.α.

Ρόκκος Σπύρος