Διονύσιος Αποστολάτος: Το μουσικό μου ταξίδι…

Ο Διονύσιος Αποστολάτος είναι χωρίς αμφιβολία από τις πλέον αξιόλογες προσωπικότητες του τόπου μας στο χώρο της μουσικής. Στα χρόνια που βρίσκεται στο χώρο έχει αποτελέσει το δάσκαλο για πολλούς μουσικούς που διαπρέπουν σήμερα στο καλλιτεχνικό στερέωμα, ενώ παράλληλα είναι συνθέτης και ενορχηστρωτής με μεγάλη συμβολή στη διάδοση και διάσωση του είδους που ονομάζεται Επτανησιακή καντάδα. Με μεγάλη μας χαρά φιλοξενούμε σε αυτό το τεύχος μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη του μαέστρου Διονυσίου Αποστολάτου, ανάμνηση για τους παλαιότερους και πηγή γνώσης και έμπνευσης για εμάς τους νεότερους…

Από που κατάγεστε; Μιλήστε μας για τα παιδικά σας χρόνια.

Γεννήθηκα στο Αργοστόλι, δίπλα στα καταγάλανα νερά του Ιονίου. Μεγάλωσα με την αύρα της θάλασσας και με τ’ αγέρι του Μεγάλου βουνού του νησιού μου.

Ποιες οι αναμνήσεις σας από την προσεισμική Κεφαλονιά;

Τα παιδικά μου χρόνια ήταν γεμάτα τρυφερότητα, αναμελιά κι αγάπη στο αξέχαστο προσεισμικό Αργοστόλι.

Τι ήταν εκείνο που σας ώθησε να ασχοληθείτε με τη χορωδιακή μουσική με τέτοιο πάθος;

Το 1938 ήρθε και έπαιξε στο αλησμόνητο μεγαλοπρεπές Δημοτικό μας Θέατρο «Ο Κέφαλος» το «Άρμα Θέσπιδος» του Εθνικού Θεάτρου, τη «Ζακυνθινή Σερενάτα» του Γρ. Ξενόπουλου. Στο έργο αυτό τραγούδησε η τότε θαυμάσια χορωδία του Σπύρου Ποταμιάνου (Αμακαδόρου). Εκεί γνώρισα αυτούς που με μύησαν στην ομορφιά του «bel canto» και στους μαγικούς κόσμους της πολυφωνίας. Αυτής της θεάς που με πάθος αγάπησα και υπηρέτησα πιστά και ανυποχώρητα στις έξι πλέον δεκαετίες που έχω μαζί της αυτόν τον αέναο έρωτα, αυτή τη μεγάλη κι ανυπόκριτη λατρεία.

Ποιος ήταν ο πρώτος σας δάσκαλος;

Ο πρώτος μου «δάσκαλος» ο μεγάλος μάγος του βιολιού «Radames Manioli».

Ποια ήταν τα πρώτα καλλιτεχνικά σας βήματα στο νησί;

Το 1942 γράφτηκα στην εκκλησιαστική χορωδία του αλησμόνητου δάσκαλού μου Νικόλα Λυγγούρη. Και το 1944 – μετά το θάνατό του – ανέλαβα τη διεύθυνση της Εκκλησιαστικής Χορωδίας του Μητροπολιτικού ναού του «Σωτήρος», διευθύνοντας τον Απρίλη του ίδιου χρόνου το «Τροπάριον της Κασσιανής», σε μουσική Θεμ. Πολυκράτη.

Με τα μέλη αυτής της χορωδίας – αλησμόνητους κι αγαπημένους φίλους τραγουδούσαμε τα βράδια στα καντούνια και τις απανώστρατες του Αργοστολιού, τραγούδια μιας εποχής που είχε λιγότερες ανέσεις, μα περισσότερα αισθήματα και ιδανικά.

Ως μαθητής διηύθυνα τη χορωδία του τότε εξατάξιου Γυμνασίου Αρρένων, με γυμνασιάρχη τον αείμνηστο Θεοδ. Γιαννάτο και καθηγητή μουσικής τον Αρχιμουσικό Ευαγγ. Σκλαβούνο.

Το 1946 διορίστηκα από τον τοπικό Έφορο Προσκόπων Αργοστολίου «Αρχηγός, Εκπαιδευτής μουσικής». Αυτοδιδάχθηκα ακορντεόν και έπαιζα στις τότε ορχήστρες Αργοστολίου.

Στη μνήμη μου αλησμόνητη μένει η συναυλία που δώσαμε στο προαύλιο του τότε «Κοργιαλένειου Παρθεναγωγείου» τον Ιούνιο του 1947, με τον αξέχαστο Κοσμά Μπουχάγιερ και με λαμπρά ονόματα του τότε αργοστολιώτικου καλλιτεχνικού κόσμου.

Μνημονεύω και δεν ξεχνώ τους: Γερ. Βλάχο, Διον. Μιχαλίτση, Αγγ. Δεμπόνο, Ελβίρα Λειβαδά, Λάμπρο Μήλα, Ελένη Μωραΐτου, Γιάννη Πεταλούδη και τους χορωδούς μου, Σπ. Μαρκάτο, Διον. Καβαλλιεράτο, Νικ. Κανελόπουλο, Αγγ. Βέρδη, Διον. Λαμπίρη, Πέτρο Μουντάκη, Αριστ. Σωτηρίου, Διον. Μελισσαράτο, Σπ. Στεργιώτη, Γούλιο Αποστολάτο, Χαρ. Καππάτο, Γερ. Κασσιμάτη, Σπ. Τσερνωτά, Σπ. Λεγάτο (Μπομποτσίρη) και άλλους.

Τι ήταν εκείνο που σας έκανε να αφήσετε τη γενέτειρά σας;

Ένα ραδιοφωνάκι δώρο του αείμνηστου αδερφού μου το 1945 ήταν η αιτία που άφησα τη γενέτειρά μου.

Ακούγοντας ένα από τα πολλά βράδια το τότε Ε.Ι.Ρ με συνεπήρε η χορωδία του αξέχαστου Νίκου Τσιλίφη και πήρα τη μεγάλη απόφαση να εγκατασταθώ στην Αθήνα, με μια μοναδική επιδίωξη και επιθυμία να δημιουργήσω μεγάλη Ανδρική Χορωδία που να ακούγεται από τους Ραδιοφωνικούς Σταθμούς του τόπου μας.

Έτσι, το 1948 αποχαιρέτησα το ωραίο Αργοστολάκι και ήρθα στην Αθήνα.

Το επαγγελματικό σας ξεκίνημα στην Αθήνα είχε ως αντικείμενο τη μουσική ή κάτι άλλο;

Πρώτο επαγγελματικό μου ξεκίνημα ήταν το εμπόριο υφασμάτων, για να μπορώ να αντιμετωπίζω τα έξοδα του εθνικού Ωδείου που είχα εν τω μεταξύ εγγραφεί.

Πως ιδρύσατε την πρώτη σας χορωδία στην Αθήνα;

Το 1951 υπηρέτησα ως απλός στρατιώτης εις την «Σχολή Αξιωματικών Πεζικού» Χαλκίδας. Εκεί αντάλλαξα το όπλο με τη μπακέτα, δημιουργώντας μεγάλη ανδρική χορωδία από συναδέρφους στρατιώτες με πολλαπλές εμφανίσεις κι επιτυχίες.

Το 1953 μετά τους καταστρεπτικούς σεισμούς στα νησιά μας- δημιούργησα τη χορωδία της «Κεφαλληνιακής Εστίας» από σεισμόπληκτους Κεφαλονίτες που βρήκαν κι αυτοί – όπως πολλοί άλλοι καταφύγιο στην τότε όμορφη Αθήνα.

Λίγο αργότερα, δημιούργησα τη Χορωδία των Ελλήνων Σιδηροδρομικών και την εκκλησιαστική χορωδία του Αγ. Δημητρίου Ψυρρή. Η τελευταία αυτή χορωδία έμελλε να παίξει καθοριστικό ρόλο στη μετέπειτα καλλιτεχνική μου καριέρα.

Ποια ήταν η συμβολή της συζύγου σας στο ξεκίνημά σας;

Σ’ αυτή λοιπόν τη χορωδία, μεταξύ των άλλων μελών, ήταν και οι τρεις καλλίφωνοι αδερφοί της μετέπειτα συζύγου μου, την οποία μου εγνώρισαν το 1957. Τότε, ήταν καθηγήτρια στο ελληνικό ωδείο, μαθήτρια του Φιλοκτήτη Οικονομίδη. Η τραγουδιστική επαφή μας υπήρξε συγκλονιστική. Ήταν τόσο θαυμαστό το «δέσιμο» των φωνών μας, που κάποιος θα νόμιζε ότι τραγουδούσαμε χρόνια μαζί.

Αναφέρετέ μας γνωστούς σταθμούς στην καριέρα σας, καθώς και μερικά πράγματα γι’ αυτούς.

Έτσι, με τη βοήθεια και τη λαμπρή παρουσία της γυναίκας μου δημιουργήσαμε τη μεγάλη αξέχαστη «Επτανησιακή χορωδία και μαντολινάτα», που αφού πρώτα πέρασε από ακρόαση από ιερά μουσικά τέρατα της επιτροπής του Ε.Ι.Ρ., στις 28 Σεπτεμβρίου 1959, αρχίσαμε ανελλιπώς κάθε Δευτέρα ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές, που μ’ αυτές γνωρίσαμε σ’ όλους τους Έλληνες, και όχι μόνο, άγνωστους για πολλούς Κεφαλονίτες συνθέτες και στιχουργούς.

Μνημονεύω πάντοτε αυτούς τους λαμπρούς συνεργάτες μου, που μου έδωσαν απλόχερα τόσες χαρές και συγκινήσεις. Δεν ξεχνώ και ένα νεαρό τότε κιθαρίστα μου, που αργότερα έγινε μεγάλος συνθέτης και που δυστυχώς έφυγε τόσο γρήγορα και ξαφνικά από κοντά μας. Ήταν ο Δημήτρης Λάγιος.

Το 1966 συνέβη ένα συγκλονιστικό γεγονός για την «Επτανησιακή και Αθηναϊκή Καντάδα». Μέχρι τότε ήταν το «έκθετο» στα στενοσόκακα της Πλάκας και στις μικρές αίθουσες συναυλιών. Την Τετάρτη 6 Ιουνίου του 1966 ανέβηκε εκεί που της άξιζε, στο πιο ψηλό βάθρο της καταξίωσής της. Την «ανεβάσαμε» στο μέχρι τότε ερμητικά κλεισμένο «Ωδείο Ηρώδου του Αττικού» και η παρουσία, η συγκίνηση και ο ενθουσιασμός των 6 χιλιάδων περίπου ακροατών ήταν για μας η μεγαλύτερη επιβράβευση και αναγνώριση του έργου και των προσπαθειών μας. Αυτό επανελήφθη το 1968, το 1971 και το 1972.

Από το 1961 μέχρι το 1982 με τη γυναίκα μου, τα αδέρφια της και άλλους χορωδιακούς φίλους, τραγουδούσαμε κάθε βράδυ με τις κιθάρες και τα μαντολίνα μας. Χωρίς μικρόφωνα, σε δυο γνωστά νυχτερινά κέντρα την «Ψάθα» και τη «Νοσταλγία», τραγούδια μιας αλησμόνητης εποχής, για εκατοντάδες φίλους μας που έρχονταν κάθε βράδυ να μας ακούσουν.

Η δράση σας σε Κεφαλληνιακούς συλλόγους υπήρξε πλούσια. Διδάξατε μαντολίνο σε εκατοντάδες παιδιά. Τι αποκομίσατε από αυτή την εμπειρία;

Το 1972 ο μακαριστός Κεφαλονίτης παππάς Παναγιώτης Λουκέρης μου πρότεινε να φτιάξω μια παιδική χορωδία συνοδεία μαντολινάτας στον Αγ. Παντελεήμονα Αχαρνών. Από τη Σχολή αυτή που και σήμερα διατηρώ και διευθύνω πέρασαν χιλιάδες παιδιά στα τριάντα έξι και πλέον αυτά αλησμόνητα χρόνια.

Το 1981 δημιούργησα την παιδική χορωδία συνοδεία μαντολινάτας στον Κεφαλονίτικο σύλλογο «Εύγερος», που και εκεί στα δεκαπέντε χρόνια που δίδαξα γνώρισα μεγάλες χαρές και συγκινήσεις, με εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό.

Από τις Σχολές αυτές βγήκαν καταξιωμένοι σήμερα νέοι μουσικοί, μαντολινάτες και κιθαρίστες που συνεχίζουν την παράδοση στα μουσικά αυτά όργανα. Από τα πρώτα μαθήματα ξεχώρισα τρία ταλαντούχα Κεφαλονιτόπουλα: τον Παναγή Μπαρμπάτη, το Σπύρο Θεοτοκάτο και τον πρόωρα αδικοχαμένο Σπύρο Γονατά.

Στη συνέχεια, δημιούργησα παιδικές χορωδίες συνοδεία μαντολινάτας στην Αδερφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιά, στο Δήμο Ν. Σμύρνης, στο Δήμο Πεντέλης, στο Δήμο Μεταμόρφωσης και τέλος στο Δήμο Πεύκης.

Η συνεργασία σας με διάφορους δήμους της Αθήνας είχε ως αποτέλεσμα τη συγκρότηση μεικτών χορωδιών με διεθνές ρεπερτόριο, καθώς και ενορχηστρώσεις ελληνικών έντεχνων τραγουδιών. Πως δέχτηκε το κοινό αυτή την πρόταση; Αυτή σας εκφράζει καλλιτεχνικά;

Από το 1988 έκανα νέο ξεκίνημα με τη δημιουργία Δημοτικών μικτών χορωδιών. Έτσι, δημιούργησα τις χορωδίες του Δήμου Καλυβίων Αττικής, του Δήμου Αλίμου, του Δήμου Μαρκόπουλου Μεσογαίας, του Δήμου Κορωπίου, του Δήμου Παιανίας και τέλος των Δήμων Πεύκης και Μελισσίων, που ακόμα έχω την καλλιτεχνική διεύθυνση.

Το 1996 δημιούργησα τη Δημοτική Αθηναϊκή χορωδία συνοδεία μαντολινάτας του Δήμου της Αθήνας. Σημειώνω ότι σε όλες αυτές τις χορωδίες η συμβολή της γυναίκας μου υπήρξε και μεγάλη και καθοριστική, μιας και είχε αναλάβει τη φωνητική διδασκαλία των χορωδών μου, οπότε το φωνητικό αποτέλεσμα υπήρξε πολύ καλό μέχρι τέλειο.

Χαίρομαι γιατί σ ‘ αυτή τη χορωδιακή διαδρομή μου στους Δήμους της Αττικής, οι χορωδοί μα και οι κάτοικοι αγάπησαν το Κεφαλονίτικο, το Επτανησιακό και γενικότερα το πολυφωνικό τραγούδι.

Και η σχέση σας με τη γενέτειρά σας; Επισκέπτεστε συχνά το νησί; Ποιο είναι το πρώτο πράγμα που σας έρχεται στο μυαλό στο άκουσμα της λέξης Κεφαλονιά;

Τη γενέτειρα και ιδιαίτερη πατρίδα μου την επισκέπτομαι σχεδόν κάθε καλοκαίρι. Πολλές αναμνήσεις έρχονται στη θύμησή μου, αλλά λιγοστές εικόνες μου θυμίζουν το παλιό Αργοστόλι.

Υπάρχει μέλλον στη χορωδιακή μουσική της πατρίδας μας και ειδικότερα στην παραδοσιακή μας μουσική;

Με ιδιαίτερη χαρά σημειώνω ότι σήμερα στην πατρίδα μας έπιασε το σύνθημα «κάθε χωριό και χορωδία». Η Ένωση χορωδιών Ελλάδος (Ε.Χ.Ε) αριθμεί πάνω από χίλιες χορωδίες της χώρας μας.

Είναι ένα ελπιδοφόρο μήνυμα, ένα μικρό γαλάζιο μάτι στο γκρίζο καλλιτεχνικό ουρανό της πατρίδας μας. Το μέλλον της χορωδιακής μουσικής μας και ειδικότερα της δικής μας καντάδας θα εξαρτηθεί από τη σχέση αγάπης που έχουν οι μαέστροι μ’ αυτήν.

Υπάρχουν άξιοι συνεχιστές της μουσικής μας κληρονομιάς; Θα τους βοηθούσατε με την παράδοση του πολύτιμου μουσικού σας αρχείου;

Στους συναδέλφους της πατρίδας μας το μεγάλο μουσικό μου αρχείο των 5.000 τραγουδιών είναι πάντοτε στη διάθεσή τους. Το θεωρώ δική μου υποχρέωση, αλλά και δική τους ευθύνη για την πιστή «εκτέλεση» των διαφόρων μουσικών έργων.

Αυτό το πλούσιο μουσικό μου αρχείο θα το δωρίσω στο μεγάλο μου φίλο Βαγγέλη Παπαθανασίου, για να τιμηθεί το χορωδιακό τραγούδι σε μια από τις αίθουσες του Μουσικού Μουσείου που προτίθεται να δημιουργήσει. Κάθε κομμάτι της πατρίδας μας, έχει και τη δική του παράδοση.

Ποια η γνώμη σας για τη στάση της πολιτείας απέναντι στην παράδοση;

Από τα Μ.Μ.Ε ακούγονται τα πάντα πλην των Επτανησιακών τραγουδιών και παραδόσεων. Μεγάλη η ευθύνη της πολιτείας. Θυμηθείτε τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004 που ακούστηκε η «Μαντουβάλα» και κανένα τραγούδι από την όμορφη Επτάνησο.

Μεγάλη και η ευθύνη των τοπικών αρχόντων των νησιών μας, για την ανεξήγητη σιωπή τους και την παντελή έλλειψη διαμαρτυρίας τους.

Που θεωρείτε ότι οφείλεται η πολιτισμική κρίση για την οποία πολλοί μιλούν;

Εις το ερώτημά σας για την πολιτισμική κρίση στη χώρα μας, η απάντηση μου βρίσκει ενόχους την πολιτική και πνευματική ηγεσία του τόπου μας, αλλά και γνωστούς καταξιωμένους συνθέτες, που ενώ έπρεπε να είχαν σηκώσει τη σημαία της επανάστασης και αντίστασης, έμειναν σιωπηλοί και πολλές φορές ουραγοί στο μουσικό αυτό τυφώνα, που μαστίζει δυστυχώς τα πάντα.

Ποιες οι προτάσεις σας για τη διάσωση της μουσικής μας;

Θα πρότεινα για τη διάσωση της μουσικής μας, τη γνώση στους νέους της ιστορίας του πολυφωνικού τραγουδιού της Επτανήσου. Και όχι μόνο, τους μεγάλους χορωδιακούς συνθέτες και την ιστορία της δικής μας αρεσκείας.

Στον ελεύθερο χρόνο σας με τι ασχολείστε;

Στο λιγοστό ελεύθερο χρόνο μου ασχολούμαι με την ποίηση. Από μικρός μου άρεσε ο Μαβίλης και τα σονέτα του και γρήγορα ελπίζω να κυκλοφορήσει η πρώτη ποιητική συλλογή μου.

Κάτι που θα θέλατε να πείτε στους συμπατριώτες μας μέσω του περιοδικού;

Στους συμπατριώτες μου, αναγνώστες του θαυμάσιου περιοδικού σας, στέλνω την αγάπη μου και τις ευχές μου. Να έχουν πάντα τον άσσο της ζωής, που είναι η υγεία.

Με τη φιλία και την αγάπη μου…