Η λιτανεία της «ευλογιάς»

Η Εβδομάδα που ακολουθεί μετά την ημέρα της Λαμπρής, λέγεται Νέα ή Νια, όπως την αποκαλεί ο λαός.

Σ’ αυτή τη Νια Εβδομάδα υπάρχουν οι τρεις βασικές εορτές: η Πρώτη του Αγίου Γεωργίου του Τροπαιοφόρου, που γίνεται τη Δευτέρα του Πάσχα, η δεύτερη της Νιας Τρίτης, που εορτάζει η Παναγία η Δαμασκηνή ή Τριχερούσα και για την οποία όπου γίνεται η γιορτή της, λιτανεύεται και η εικόνα της, και τρίτη εορτή είναι αυτή, της Νιας Παρασκευής, της Ζωοδόχου Πηγής. Ιδιαίτερα για τη δεύτερη εορτή όσο και για την Τρίτη, εορτάζονται σε πολλά μέρη στο νησί μας και μάλιστα μεγαλοπρεπέστατα και κατανυκτικά.

Eκείνο που δεν είναι γνωστό ή μάλλον τείνει να ξεχαστεί από τη μνήμη είναι η λιτανεία της «ευλογιάς», που γίνεται τη Δευτέρα του Πάσχα στην Πεσσάδα.

Η λιτανεία αυτή οφείλει το όνομά της σε ένα παλιό γεγονός που διατηρείται στη μνήμη των παλαιοτέρων της περιοχής.

Σύμφωνα με την παράδοση, «εδώ και διακόσια χρόνια πίσω χτύπησε- κάποια χωριά η φοβερή αρρώστια της ευλογιάς την περιοχή της Λειβαθούς. Η αρρώστια ξαπλώθηκε γρήγορα και έφτασε έως τα Δωριζάτα και τα Κουντουράτα.. Οι Κουντουράδες και οι Δωριζάδες βλέποντας πως το μόνο χωριό που δε μολύνθηκε από την ευλογιά ήταν η Πεσσάδα απέδωσαν αυτήν την προστασία στην Παναγία της Παλαιόκτιστης της Πεσσάδας. Ζήτησαν τότε από τους Πεσσαδιάνους να τους επιτρέψουν να πάνε να προσκυνήσουν την εικόνα της Παναγίας στην εκκλησία, η οποία βρίσκεται στο κάτω μέρος του χωριού της Πεσσάδας. Οι Πεσσαδιάνοι φοβήθηκαν να αφήσουν τους Δωριζάδες και τους Κουντουράδες να διασχίσουν το χωριό του, μήπως και μολυνθούν και τους πρότειναν να τους φέρουν την εικόνα στην είσοδο της Πεσσάδας, στο μέρος που λέγεται Λόμπος, να την προσκηνήσουν. Οι Πεσσαδιάνοι πήραν τον θρόνο με την ωραία και θαυματουργή εικόνα της Παναγίας και την πήγαν στο Λόμπο, στη μπασιά του χωριού, όπου οι Κουντουράδες και οι Δωριζάδες την ασπάσθηκαν και σιγά σιγά ξεπέρασαν το κακό της αρρώστιας.

Από τότε καθιερώθηκε να γίνεται αυτή η λιτανεία και να τιμούν την Παναγία με πολύ σεβασμό και ευλάβεια οι κάτοικοι της περιοχής».

Η παράδοση αυτή, λέγεται και με παραλλαγές, αλλά όλες τους δικαιολογούν την ύπαρξη της λιτανείας αυτής.

Φέτος, η λιτανεία έγινε στην Πεσσάδα όπως και κάθε χρόνο, την έζησα ως ήταν επιθυμία μου και την αποτύπωσα φωτογραφικά, με φόρτισε δε χαρά από τη ζεστασιά και επικοινωνία των Πεσσαδιάνων.

Μυρμήγκιαζε το απόγευμα της Νιας Δευτέρας, κατά τις επτά, ο κόσμος στην παλιά εκκλησία της Παναγίας της Παλαιόκτιστης στην Πεσσάδα. Κόσμος κάθε ηλικίας, που έβλεπες στα μάτια του να καθρεπτίζεται η ευλάβεια προς την Παναγιά τους, καθώς και, ο σκοπός που μαζεύτηκαν για να υπηρετήσουν τον απογευματινό περίπατο της Παναγιάς στο χωριό τους.
Οι Ψαλτάδες, ο Θεόφραστος Χαρτουλιάρης, ο Μάρκος Αποστολάτος, ο Λάμπρος Σιμάτος, ο Όρκουλας Γιώργος έψαλλαν αρμονικά τον παρακλητικό λειτουργικό μέρος για την Παναγιά, και χωρίς εξάρσεις αντιφωνούσαν ψαλτικά μεταξύ τους εναλλάσσοντας ο καθένας με τη σειρά του, υποβοηθούμενος από το σταθερό ισοκράτημα.

Ήλθε η στιγμή, που με τη βοήθεια των Επιτρόπων τα παιδιά πήραν τα εξαπτέρυγα, τον σταυρό και κάποιες εικόνες στα χέρια και παρατάχτηκαν στο μεγάλο προαύλιο της εκκλησίας για την πομπή της λιτανείας. Παιδιά του κατηχητικού τα περισσότερα, στέκονταν παραταγμένα έως να βγει ο θρόνος από τους μεγάλους και να αρχίσει η περιφορά του στο χωριό. Ο ήλιος άρχισε να πλαγιάζει και, το ημίφως της ημέρας συντρόφευε των κεριών το χαμηλό φέγγισμα. Μπροστάρης με την κασσελέτα του ναού, ο Όρκουλας, ο Γιώργος, που όταν τα χέρια, που ξετυλίγονταν για να δώσουν τον οβολό τους για την Παναγία, εκείνος πρότασσε το ιερό κουτί με την σχισμή στο πάνω μέρος και την όμορφη αργυρομέταλλη επένδυσή του.

Πέρασε η πομπή της λιτανείας από πολλά σημεία του χωριού, όπου άνθρωποι που δεν μπορούσαν για λόγους υγείας να πάνε στην εκκλησία, τους δόθηκε η δυνατότητα να προσκυνήσουν την αγία εικόνα. Ο ιερέας πανοσιολογιότατος Μιχαήλ Σταματελάτος, με απλότητα και αμεσότητα, με το σταυρό στο χέρι, διάβαζε την ευχή και την παράκληση για την κάθε οικογένεια και για τους ανθρώπους που περίμεναν να περάσει η πομπή από το πορτόνι του. Στάση έγινε και στο Μνημείο των Πεσόντων του χωριού που ο ιερέας διάβασε για τους αγωνιστές που η μαρμάρινη στήλη μαρτυρούσε τα ονόματά του και που βρισκόταν ζωσμένη μέσα στην πρασινάδα.

Καταλήξαμε στο ανέβασμα, στο Λόμπο, που σύμφωνα με την παράδοση έγινε το προσκύνημα της εικόνας της θαυματουργής Παναγίας από τους Κουντουράδες και τους Δωριζάδες.

Σε όλη αυτή τη διαδρομή, μα και στην εκκλησιά βοηθούσαν οι Επίτροποι του ναού, Μαρίνος Σκλαβούνος, Σολωμός Γεράσιμος, Μαίρη Όρκουλα, η επιτρόπισσα Αφροδίτη (Τίτσα) Σκλαβούνου, ο Γιώργος Μινέτος και ο ακούραστος φίλος Καραβίας Γεράσιμος με την σύζυγός του Ελένη, που διακριτικά και όμορφα βοηθούσαν σε ότι ήταν απαραίτητο.

Κατά τη λιτάνευση της ιεράς εικόνας από διάφορες οικίες και στενά της Πεσσάδας, κάποιες γυναίκες εκδήλωσαν την πίστη τους και το σεβασμός τους προς την Παναγία, ρίχνοντας στο διάβα της ροδοπέταλα και άλλες είχαν το λιβανιστήρι αναμμένο, που το αρωματικό λιβάνι σού έπαιρνε τη μύτη. Μα, καθώς οι κήποι στην Πεσσάδα ήταν λουλουδιασμένοι, και τα παλιά και τα νέα κτίσματα αβίαστα διαδέχονταν το ένα το άλλο, όλα φαίνονταν ως μια κινούμενη ζωγραφιά μέσα στην ήσυχη εσπερινή χωριάτικη ατμόσφαιρα.

Η πομπή της λιτανείας γύρισε πίσω στην εκκλησιά της Παναγίας της Παλαιόκτιστης, και ακολούθησε μετά το πέρας της, στο κελί του ναού, παράθεση γλυκών και ορεκτικών που επιμελούνται συχνά οι κυρίες του χωριού.

Μέσα σε ατμόσφαιρα ζεστής φιλοξενίας, και επικοινωνίας γίνηκαν όλα τόσο όμορφα.

Πήρα το δρόμο του γυρισμού, μα με έζωναν οι σκέψεις και οι προβληματισμοί. Θα πρέπει να στηρίζονται τα έθιμα λαϊκά και θρησκευτικά και οι παραδόσεις, για να έχουμε ζωντανές γειτονιές και χωριά. Μην την πάθουμε τη δουλειά όταν θα δούμε τα δύσκολα στις μεγαλουπόλεις και στις μεγάλες πρωτεύουσες και θα θέλουμε να σκεφτούμε το γυρισμό μας στην Επαρχία.

Τέλος, αξίζουν πολλά μπράβο και έπαινοι στους Πεσσαδιάνους, στον Ιερέα που με τη στακάτη φωνή και την καθαρή ψαλτική του, κρατούν, της παράδοσης τους απόηχους.

Ήταν μια λιτανεία θρησκευτικότατη, δοξαστική, με ανθρώπους φιλόξενους και χαμογελαστούς, που ξέρουν να οδηγούν τα παιδιά τους στα χνάρια της παράδοσης και να ευλαβούνται την Κυρά του Κόσμου, την Παναγιά μας.

Κείμενα – Παρουσίαση: Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός