Ο «Κεφαλονίτης» Πυθαγόρας

Ο Ιάμβλιχος είναι νεοπυθαγόρειος φιλόσοφος της ύστερης αρχαιότητας (245-324 ή 326 μ.Χ.). Στο βιβλίο του «Περί Πυθαγορικού βίου» υπάρχει η αναφορά:

«Λέγεται λοιπόν ότι ο Αγκαίος, που εγκαταστάθηκε στη Σάμη της Κεφαλληνίας, είχε γεννηθεί από τον Δία. Έχοντας αποκτήσει φήμη, λόγω είτε της ανδρείας του είτε της γενναιοψυχίας του, ξεχώριζε ως προς τη φρόνηση και τη γνώμη από τους άλλους Κεφαλήνες.

Από την Πυθία, λοιπόν, του δόθηκε χρησμός να ιδρύσει αποικία από Κεφαλήνες, Αρκάδες και Θεσσαλούς, να προσλάβει έποικους από τους Αθηναίους, τους Επιδαύριους και τους Χαλκιδείς και, αφού γίνει αρχηγός όλων αυτών, να τους εγκαταστήσει στη νήσο που καλείται Μελάμφυλλος, χάρη στην ευφορία του εδάφους και της γης, και να ονομάσει την πόλη Σάμο από τη Σάμη της Κεφαλληνίας.

Ο χρησμός, λοιπόν, είχε περίπου την εξής μορφή:

Αγκαίε, το θαλάσσιο νησί της Σάμου αντί της Σάμης
Να αποικίσεις σε καλώ. Αυτό που ονομάζεται Φυλλίδα.

Το ότι βέβαια οι αποικίες ιδρύθηκαν από ανθρώπους προερχόμενους από τις προαναφερθείσες περιοχές, δεν το αποδεικνύουν μονάχα οι τιμές και οι θυσίες στους θεούς – διότι έτυχε να μεταφερθούν από τους τόπους που ήλθαν και τα πλήθη των ανθρώπων – αλλά και οι συγγένειες και οι άλλες σχέσεις, που συμβαίνει να συνάπτουν οι Σάμιοι. Φημολογείται λοιπόν ότι ο Μνήσαρχος και η Πυθαϊδα, οι οποίοι γέννησαν τον Πυθαγόρα, είναι από τον οίκο και τη γενιά που δημιουργήθηκε από τον Αγκαίο, τον ιδρυτή της αποικίας.

Λόγω της φημολογούμενης από τους πολίτες ευγενικής του καταγωγής, κάποιος Σάμιος ποιητής ισχυρίστηκε ότι ο Πυθαγόρας είναι γιος του Απόλλωνος, λέγοντας τα εξής:

Τον Πυθαγόρα, τον αγαπητό στο Δία,
Η Πυθαϊδα, η πιο όμορφη Σαμιώτισσα,
τον γέννησε με τον Απόλλωνα.»

Άλλη πηγή, που να αναφέρεται στο γεγονός αυτό δεν υπάρχει. Οι σημερινοί κάτοικοι της Σάμου γνωρίζουν την ιστορία αυτή και θεωρούν δεδομένη την προέλευση, τόσο τη δική τους, όσο και του Πυθαγόρα. Κανείς δεν προβάλλει κάποια ένσταση, αφού δεν υπάρχει άλλη πηγή, που να λέει τα αντίθετα.

Στην εγκυκλοπαίδεια wiki η εκδοχή του Ιάμβλιχου υπάρχει.

Στην ιστορία της Σάμου, που οι ίδιοι οι Σάμιοι γράφουν, αναφέρεται:

Το όνομα Σάμος ετυμολογείται από την Σάμη της Κεφαλληνίας από την οποία λέγεται ότι προέρχονταν ο πρώτος οικιστής του νησιού ο Αγκαίος ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ή από την Σάμον την κόρη του Αγκαίου. Ενώ ο ιστορικός μελετητής Bochort υποστηρίζει ότι το όνομα προέρχεται από το αρχαίο έθνος Σαίους το οποίο κατοικούσε στο νησί.

Οι μελετητές των ανατολικών γλωσσών αποδίδουν την ονομασία στην ιωνική διάλεκτο «σαμά» η οποία σημαίνει ύψος, εξαιτίας των υψηλών βουνών του νησιού. Μυθολογικά το όνομα του νησιού, όπως υποθέτουν ο γεωγράφος Μελέτιος, σχολιαστής του Απολλωνίου Ροδίου και ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, προήλθε απο τον Σάο, γιό του Ερμή και της Ρήνης.

Το όνομα Σάμος πρωτοαναφέρεται στον ύμνο προς τον Απόλλωνα στον ομηρικό στίχο 41: «Και Σάμος υδρυλή, Μυκάλης τ’απεινά κάρηνα». Ονομάζονταν κατά πολλούς στην αρχαιότητα και Παρθενία, από τον ποταμό Παρθένο στον οποίον σύμφωνα με την μυθολογία λούζονταν η θεά Ήρα.

Επίσης ονομάζονταν και Μελάμφυλλος, Δρυούσα (απο τις πολλές δρυς-βελανιδιές, που σκεπάζανε τα βουνά της), Δόρυσσα, Άνθεμις (ίσως για τα πολλά λουλούδια του νησιού), Φυλλάς (απο τα πολλά φυλλοβόλα δέντρα), Κυπαρισσία (ίσως απο τα πολλά κυπαρίσσια που ακόμα και σήμερα υπάρχουν στην δυτική πλευρά του νησιού), Στεφάνη (πιθανώς από το σχήμα που έχει το νησί) και Ιμβρασία. Τα περισσότερα από τα επίθετα αυτά έχουν σχέση με την πλούσια βλάστηση η οποία μέχρι και σήμερα είναι διάχυτη σε κάθε γωνιά του νησιού. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι Τούρκοι την αποκαλούν «Σουσάμ Αντά».

Στο περιληπτικό βιογραφικό του Πυθαγόρα, που παραθέτει η Ένωση Σαμίων Οττάβας αναφέρεται ότι η μητέρα του κατάγεται από τον Αγκαίο, πρώτο βασιλιά της Σάμου.

Άλλες παραλλαγές για την ονομασία της Σάμου:

«…το όνομα Σάμος ετυμολογείται από την Σάμη της Κεφαλληνίας από την οποία προέρχονταν ο πρώτος οικιστής του νησιού Αγκαίος ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Αργοναυτική Εκστρατεία ή από την Σάμον την κόρη του Αγκαίου. Σύμφωνα με το γεωγράφο Μελέτιο το όνομα προέρχεται από το γιο του θεού Ερμή και της Ρήνης, τον Σάο. Άλλες πηγές αναφέρουν ότι προέρχεται από το αρχαίο έθνος Σάιους το οποίο κατοικούσε στο νησί. Οι μελετητές ανατολικών γλωσσών αποδίδουν την ονομασία στην Ιωνική διάλεκτο «σάμα» η οποία σημαίνει ύψος λόγω των υψηλών βουνών του νησιού.»

Παραλλαγές για την ονομασία της Σάμου υπάρχουν. Δεν υπάρχει καμία εναλλακτική πληροφορία για την καταγωγή του Πυθαγόρα, πέραν αυτής, που έχει μυθολογικό χαρακτήρα και σκοπό έχει να ανεβάσει το κύρος του φιλοσόφου στους μεταγενέστερους.

Επομένως, μπορούμε κι εμείς να πούμε ότι ο «θείος φιλόσοφος», όπως τον αποκαλούσαν οι μαθητές του, Πυθαγόρας ο Σάμιος είναι από καταγωγής Κεφαλήν.

Το κείμενο αυτό μας απέστειλε ο κ.Ιωάννης Κρούσος