Του Αγίου Φανουρίου στο Ληξούρι

Στο προσεισμικό Ληξούρι, εκεί στην εκκλησία της Ανάληψης, ένας από τους αγίους που τιμούσαν και ευλαβούντο οι Ληξουριώτες, ήταν και ο Άγιος Φανούριος. Πέρασαν τα χρόνια και ο Εγκέλαδος άλλαξε την πόλη του Ληξουρίου κατά πολύ. Στο μέρος εκείνο, που ήταν παλιά η εκκλησία της Ανάληψης, σήμερα υπάρχει πλατεία που φέρει το όνομα του ναού.

Εδώ και καμιά εικοσαριά χρόνια, δυο γυναίκες (η Μπερδεμπέ Μαρία και Ματιάτου Μαρία, φυσικά και με τη συνδρομή της γειτονιάς), έφτιαξαν στο πάνω μέρος της πλατείας ένα εικονοστάσι που είναι αφιερωμένο στην Ανάληψη. Βέβαια ο ναός της Ανάληψης ενσωματώθηκε με τον ναό του Αγίου Νικολάου Μηνιατών. Κάθε φορά που εορτάζει κάποιος Άγιος που παλιά τον τιμούσαν στην Ανάληψη, ο ιερέας του ναού του αγίου Νικολάου των Μηνιατών με τους πιστούς κάνει παράκληση και μια μικρή ακολουθία σε αυτό το εικονοστάσι.

Φέτος, όπως και κάθε χρόνο, έγινε το πανηγύρι για τον Άγιο Φανούριο στην εκκλησία του αγίου Νικολάου των Μηνιατών. Ανήμερα της εορτής, προς το απόγευμα έγινε η καθιερωμένη λιτάνευση της εικόνας του αγίου,στο εικονοστάσι της Ανάληψης.

Πριν περιγράψω την όλη αυτή πανηγυρική διαδικασία, επιβάλλονται να γραφούν δυο λόγια βιογραφικά, για τον άγιο Φανούριο.

Πιθανόν στην καταγωγή του ο Άγιος αυτός να είναι Δωδεκανήσιος. Το σίγουρο είναι πως η λατρεία του ξεκινάει από την Ρόδο, όταν τυχαία βρέθηκε η εικόνα του σε μια εκκλησία. Καθώς επισκεύαζαν οι Τούρκοι τα τείχη της πόλης μετά το 1350, οι εργάτες ξήλωναν τα ερείπια μια εκκλησίας για να πάρουν το υλικό της που τους ήταν απαραίτητο. Πρόβαλαν όμως κάτι χαλασμένες εικόνες και μία από αυτές φαινόταν ότι διατηρείτο αρκετά καλά.

Ο Μητροπολίτης της Ρόδου εκείνης της εποχής, Νείλος (1355-1369), είδε την εικόνα και διάβασε πάνω το όνομα του Αγίου Φανουρίου. Παρίστανε ένα νέο ντυμένο με στρατιωτική ενδυμασία, που κρατούσε σταυρό με λαμπάδα και ήταν πλαισιωμένος από 12 σκηνές του μαρτυρίου του. Ο Μητροπολίτης καθιέρωσε ημερομηνία εορτής του Αγίου την ημέρα εύρεσής του.

Γρήγορα η λατρεία του εξαπλώθηκε σε πολλά μέρη της Ελλάδας, από το Αιγαίο έως το Ιόνιον. Το όνομά του όμως έδωσε αφορμή να ειπωθούν πολλά γι’ αυτόν και μάλιστα σε παρετυμολογική θαυματουργία.

Η παράδοση που σχηματίστηκε, (που του κόλλησαν), στην άγνωστη βιογραφία του είναι ότι: η Μητέρα του ήταν αμαρτωλή και αυτός πιθανότατα νόθος. Ήταν λέει η παράδοση σκληρή, άπονη και αυστηρή με τους φτωχούς και τους συμπεριφερόταν πολύ σκληρά και απάνθρωπα. Μάλιστα για τον αμετανόητο χαρακτήρα της πήγε στην κόλαση. Προσπάθησε να τη σώσει ο γιος της, αλλά η κακία της δεν τον άφησε.

Αυτό είναι ο λόγος που οι νοικοκυρές φτιάχνουν την ημέρα αυτή γλυκόπιτες και αφού τις πάνε στην εκκλησία και ευλογηθούν τις μοιράζουν στη γειτονιά, με τη σύσταση να ευχηθούν να συχωρεθεί η μάνα του Αγίου «Ο Θεός σχωρέστ’ τη μάνα του Αγίου Φανουρίου». Βέβαια ζητούν οι πιστοί να τους φανερώσει ο Άγιος χαμένα αντικείμενα ή να τους φέρει κάτι που επιθυμούν, ή ακόμη έναν καλό γαμπρό στα ανύπανδρα κορίτσια.

Τρία τέσσερα τραπεζάκια κοντά στο εικονοστάσι της Ανάληψης Ληξουρίου, φορτωμένα με φανουρόπιτες και κοντά σε αυτές μια μυρμηγκιά από κόσμο, που περίμενε από την εκκλησία του Αγίου Νικολάου Μηνιατών, τον παπα- Χαράλαμπο Κουμάτο να έλθει με τους πιστούς και με την εικόνα του Αγίου Φανουρίου, για να γίνει η τελετή και η ευλόγηση στις προσφερόμενες πίτες των πιστών. Μέχρι να φτάσει ο παπάς και η συνοδεία του με τα εξαπτέρυγα και την εικόνα, όλο και καταφτάνανε στο εικονοστάσι της Ανάληψης γυναίκες από τις γύρω γειτονιές και από άλλα μέρη του Ληξουρίου με πίτες στα χέρια, για να συμμετέχουν στην τελετή.

Το άκουσμα της καμπάνας, μας ενημέρωνε πως, η μικρή λιτανεία της εικόνας του Αγίου Φανουρίου είχε ξεκινήσει και σε λίγο από την εκκλησία θα έφταναν στο εικονοστάσι.

Τρία παιδιά πρόβαλαν μπροστά με τα εξαπτέρυγα στα χέρια και πίσω δυο μικρές κοπέλες κρατούσαν την εικόνα του Αγίου, πίσω ακολουθούσαν δυο ιερείς και ο ψάλτης και αρκετός κόσμος. Έσμιξαν όλοι στο πλάτωμα του δρόμου που έχει το εικονοστάσι και ξεκίνησε ή τελετή.

Στην τελετή αυτή τη φορά εκτός από τον εφημέριο παπα – Χαράλαμπο Κουμάτο, ήταν και ένας ιερέας από τη Λάρισα, και με λιτό και ευλαβικό τρόπο τέλεσαν την παράκληση και λιτάνευση στον Άγιο.

Χάρηκα κατά την τελετή την Ανδριανή την Κουρούκλη και άλλες να επιτροπεύουν για τα κεριά, για την τοποθέτηση στις πίτες. Εικόνες λαογραφικές, που κρύβουν πίστη και επιθυμία για απλή κοινωνική προσφορά. Ακολούθησε η ευλόγηση στις πίτες και αφού η τελετή τελείωσε οι προσφέροντες τα γλυκίσματα άρχισαν να μοιράζουν κομμάτια πίτας στον κόσμο που ήταν εκεί. Μελίσσι ανήσυχο που ζητά να βρει καινούριο πόστο, να κρεμαστεί να το ’βρει ο μελισσοκόμος, να αράξει, θύμιζε όλη αυτή η διαδικασία με το «δώσε και σε μένα ένα κομμάτι φανουρόπιτα».

Πόσο χάρηκα αυτό το μικρό πανηγύρι με τη λιτανεία του.

Κατά πρώτον εκφράζει την πίστη ενός λαού, που χαίρεται με αυτή τη συμμετοχή του «το δώσε και πάρε». Με την επικοινωνία μεταξύ των ανθρώπων, με τις ευχές και τις επιθυμίες να γίνονται πραγματικότητα μέσα από την έκφραση της πίστης προς τον Άγιο. Χαίρονται για τη συνέχεια της παράδοσης των γονέων τους.

Γίνεται σημείο αναφοράς εκείνο το εικονοστάσι, για επικοινωνία και «συνάντηση γειτονιών». Είναι πολύ αξιόλογο να υπάρχουν και άλλες παρόμοιες εκδηλώσεις στις γειτονιές σε όλη την πόλη, για να υπάρχει η αποκέντρωση, από την κεντρική πλατεία.

Έτσι μπορούμε να έχουμε ζωντανές γειτονιές…

Παρόμοια περίπτωση είναι και αυτή της αναβίωσης του ηλιοτροπικού εθίμου του «Γληγοράκη», που γίνεται με επιτυχία στα Λεγατάτα – Μαρτσελάτα.

Στο πανηγυράκι για τον Άγιο Φανούριο είδα πολλούς νέους ανθρώπους που έφεραν πίτες και περίμεναν ευλαβικά την όλη διαδικασία.

Δίπλα μου ένας φοιτητής με την κοπελιά του, με προκαλούσαν να φωτογραφήσω τη δική τους Φανουρόπιτα, και μου έλεγαν πως είναι η καλύτερη. Τελικά αφού δοκίμασα καμιά πενταριά κομμάτια, ακούω τη φωνή της γυναίκας μου, Ελένης, η δική μου είναι η καλύτερη στη γεύση, δεν είναι υπέροχη! Ναι, είπα πράγματι την πέτυχες. Πιο είναι το μυστικό την ρώτησα; Αυτή μου απαντάει με σιγουριά «Πρέπει να μείνει ένα εικοσιτετράωρο και μετά να σερβιριστεί».

Μέσα σε όλο αυτό το κοινωνικό σερβίρισμα και αλληλοκέρασμα που γινόταν με τις πιατέλες και τους δίσκους με τις φανουρόπιτες ακουστήκαν και δυο τρία σμπάρα γερά για να τονώσουν τη γιορτή. Ο Μάκης ο Ζαφειράτος, σμπαράρισε… για να δώσει το εντυπωσιακό γιορταστικό φινάλε.

Ευχαριστήθηκα πολύ που είδα τους νοικοκυραίους από τα διπλανά σπίτια του δρόμου κοντά στο εικονοστάσι, να έχουν στρώσει τα μικρά μα πλούσια τραπεζάκια στο δρόμο και να κερνούν τους περαστικούς και όσους συμμετείχαν στην θρησκευτική αυτή εκδήλωση.

Πήραμε τον δρόμο της επιστροφής, στο μυαλό μου μύριες σκέψεις για όλη αυτή τη τελετή. Δεν είναι η πρώτη φορά που συμμετέχω, μα με εντυπωσίασε που κάθε χρόνο όλο και πιο πολύ κόσμο βλέπω και περισσότερους νέους να έρχονται για αυτό το γειτονικό πανηγυράκι.

Τελικά μήπως η εποχή μας, μας αφήνει ανεκπλήρωτες τις επιθυμίες μας, μήπως ζητάμε πράγματα που είναι έξω από την καθημερινότητα, μήπως κάτι άλλο θέλουμε, που μόνο η πίστη μπορεί να μας το δώσει; Ποιος ξέρει Άγιε Φανούρη μου!

Καλό είναι να υπάρχει η αγία μορφή σου για να επενδύουμε την κάθε καλή μας και δίκαιη επιθυμία και εσύ να μας την προσφέρεις…

Κείμενα – Παρουσίαση: Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
27 Αυγούστου 2007