Το πανηγύρι των Αγίων Φανέντων στο χώρο της αρχαίας Σάμης

Στην μεγάλη κινητή εορτή της Ορθοδοξίας, των Αγίων Πάντων, εορτάζουν οι τρεις τοπικοί άγιοι της Κεφαλονιάς μας, οι τρεις Άγιοι Φανέντες: Γρηγόριος, Θεόδωρος, και Λέων.

Πάνω στην αρχαία ακρόπολη της Σάμης, τη λεγόμενη Κύατις, βρίσκεται μικρό εκκλησάκι, δίπλα στα ερείπια της παλιάς Μονής των Αγίων Φανέντων, που είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο και μέσα σε αυτό βρίσκεται εικόνα σε θρόνο των τριών αυτών αγίων, που πέρασαν από το νησί μας και άφησαν τη μνήμη τους. Οι τρεις αυτοί άγιοι έζησαν στη Σάμη κατά τον 4ον μ. Χ αιώνα.

Ο βίος τους ήταν ξεχασμένος, λίγο όμως οι ιστορικοί και οι ιστοριοδίφες του νησιού αλλά και η παράδοση κράτησαν τη μνήμη τους και εορτάζονταν πάντα σε αυτό το μικρό εκκλησάκι της Σάμης.

Πάντοτε ο παπα-Χρυσόστομος έψαλλε το παλιό και διασωθέν απολυτίκιο τους και έκανε τη λειτουργία σε αυτό το εκκλησάκι στη μεγάλη εορτή των Αγίων Πάντων.

Μέσα στο θολό πεδίο του συναξαριού τους, υπήρχαν στοιχεία, πως, κατάγονταν από το Ανατολικό τμήμα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας και ήταν στρατιωτικοί που υπηρετούσαν σε στρατιωτικό σώμα.

Ο πατήρ Γεώργιος Αντζουλάτος, ο κατεξοχήν ερευνητής της όλης ζωής και δράσης τους, μας ενημερώνει στο υμνολογικό βιβλίο του για τους τρεις αγίους, πως:

«Όταν τα χρόνια του αυτοκράτορα Κωνστάντιου (337-361) εκδόθηκε διάταγμα, που όριζε πως όλοι οι υπήκοοι του κράτους όφειλαν να ασπασθούν την αίρεση του Αρειανισμού, οι τρεις άγιοι φοβήθηκαν μήπως εξαναγκασθούν στην αιρετική κακοδοξία. Διέφυγαν έτσι από τη Σικελία, όπου την εποχή εκείνη στρατοπέδευαν, και μαζί με άλλους Έλληνες στρατιώτες έφθασαν στην Κεφαλονιά.»

Έμειναν στην Κεφαλονιά, δε θέλησαν να γυρίσουν πίσω μια και το διάταγμα είχε τεθεί σε ισχύ, και ήταν κόντρα στο πιστεύω τους. Ο Γρηγόριος ήταν ηλικιωμένος, κάπου στα τριάντα ο Θεόδωρος και πιο νέος ήταν ο Λέων.

Ήταν φυσικό να σταματήσουν στη Σάμη, εφόσον το πλοίο περνούσε από εκεί και η περιοχή αυτή της Κεφαλληνίας ήταν σπουδαίο λιμάνι για ανεφοδιασμό, θέση στρατηγικής σημασίας, ονομαστή λουτρόπολη και όπως φαίνεται από τις αρχαιότητές της, πόλη με μεγάλη εμπορική και κοινωνική ζωή.

Οι τρεις άγιοι βρήκαν σε αυτό το μέρος της Σάμης ένα ύψωμα, που το προφύλασσε δάσος από χαμηλά δέντρα και θάμνους… Στο σημείο αυτό έκαναν το μοναστήρι τους, το χώρο δηλαδή που ασκήτευσαν.

Τα ιερά τους λείψανα έπειτα από θαυματουργική παρουσία και θεραπεία σε ασθενή της Σάμης, βρέθηκαν σε σπήλαιο κοντινό στο μοναστήρι τους, κατά την περίοδο της Φραγκοκρατίας, Δυστυχώς οι άρπαγες ξένοι κατακτητές μας, που συνήθιζαν να λεηλατούν τα πάντα, μετέφεραν τα ιερά λείψανα στην Ιταλία(Βενετία).

Για περισσότερες λεπτομέρειες στο βιβλίο του «Ασματική Ακολουθία των εν Κεφαλληνία, Αγίων Φανέντων, Γρηγορίου, Θεοδώρου, και Λέοντος», του ιερέα Γεωργίου Αντζουλάτου, Έκδοση της Ιεράς Μητροπόλεως Κεφαλληνιάς, Αργοστόλιον 2007

Αρκετά χρόνια τώρα βρίσκομαι σε αυτό το χώρο για να τιμήσω τους τρεις αυτούς αγίους της Σάμης και μάλιστα πολλές φορές στην εορτή αυτή συμμετείχαν και μαθητές μου από το Β΄ Δημοτικό Σχολείο Ληξουρίου. Θα πρέπει να αναφερθεί ότι η εικόνα των αγίων που βρίσκεται στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου, ήταν μια προσφορά του Εκπολιτιστικού Συλλόγου «Ο Αιγιαλός» (αντίγραφο της πραγματικής η οποία βρίσκεται στον ναό της Παναγίας την Σάμης). Η απόφαση να γίνει το αντίγραφο της εικόνας και μάλιστα να τοποθετηθεί στο εκκλησάκι του Αγίου Νικολάου και να τιμώνται οι τρεις αυτοί άγιοι, ήταν των μελών του Συλλόγου, «Ο Αιγιαλός».

Φτάσαμε με την παρέα μου στο χώρο των Αγίων Φανέντων, πολλά τα αυτοκίνητα και πολύς ο κόσμος, που καθόταν έξω στις αρχαίες πέτρες, στον αυλόγυρο του ναού, επειδή το εκκλησάκι είναι μικρό και είναι αδύνατο να χωρέσουν όλοι μέσα.

Οι επίτροποι από το ναό της Σάμης, βοηθούσαν για να μη λείψει τίποτε, ανενόχλητα και διακριτικά. Η Πόπη Βουτσινά στα κεριά, στις λαμπάδες και στα δικονάρια και στα υπόλοιπα ο Γρηγόρης Θεοδωράτος, άνθρωποι που στέκονται πάντα με ευλάβεια στις εκκλησιαστικές εκφράσεις της ζωής που πραγματοποιούνται στην περιοχή τους.

Με ευλαβικό τρόπο και με απλότητα στον ήχο χωρίς παράλογες φωνητικές εξάρσεις ήταν η ψαλτική από τα χείλη των τεσσάρων ψαλτάδων της περιοχής: του Νικόλα και του Παναγή Βουτσινά, του Αναστάσιου Χριστάτου και του Ευάγγελου Φαραντούρη.

Μόνος λειτουργός ο ιερομόναχος Χρυσόστομος Αλεξάτος, που με απλότητα και πολλή συγκίνηση μας μετέδωσε εκείνο το μοναδικό που έχουν οι ιερωμένοι που τους φωτίζει η Θεία Χάρις. Κάθε ψαλμός και ύμνος της Θείας Λειτουργίας που έβγαινε από τα χείλη του παπα-Χρυσόστομου ήταν από τα βάθη της ψυχής του, με σπασμένη φωνή στην κατάληξη της πρότασης από τη συγκίνηση, γινόταν ένα βίωμα για όλους μας που στέκαμε σαν λαμπάδες μέσα στο εκκλησάκι. Η μνήμη, η τιμή και η ομολογία που αυτή τη μεγάλη ημέρα απαιτείται, απλώθηκε μέσα στις καρδιές μας και μας παρακίνησε να συμψάλλουμε αβίαστα και εμείς που είχαμε την τύχη να είμαστε μέσα στο ναό. Κοντά στην απόλυση της Θείας Λειτουργίας, ο πατέρας Χρυσόστομος, στάθηκε στην Ωραία Πύλη και με λόγια απλά και φορτισμένος με συγκίνηση μας μίλησε για όλα αυτά, για το βίος των Αγίων, για την πίστη, για τις ευθύνες που έχουμε αυτά τα δύσκολα χρόνια.

Πέρασε η ώρα και μαζευτήκαμε όλοι έξω κάτω από τα μεγάλα πεύκα που ακόμη και σήμερα σκιάζουν τον μικρό αυτό ναό για να κεραστούμε, για να δοκιμάσουμε το κρέας και τη σούπα, που χρόνια τώρα επιμελείται στην όλη διαδικασία ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος της Σάμης «Αιγιαλός».

Στο μεγάλο καζάνι «κόχλαζε» και μαγειρευόταν το βραστό το κόκκινο και το άσπρο κρασί δίνονταν δωρεάν, όπως και όλα τα άλλα, από τα μέλη του Συλλόγου, που με περισσή φροντίδα είχαν γνοιαστεί από βραδύς.

Πρέπει εγκάρδια κανείς να δώσει τα συγχαρητήρια σε όλο το Διοικητικό του Συλλόγου καθώς και σε όσους προσέφεραν και βοήθησαν στο κοσμικό αυτό ζεύκι της Ιεράς Πανήγυρης των Αγίων Φανέντων.

Δεν είναι, ότι μια γουλιά κρασί και λίγο φαγητό, σου γιομίζει το στομάχι, αλλά ότι κάτω από τα δέντρα της Μονής, βρίσκεσαι με τους χωριανούς σου με τους φίλους σου, με τους ανθρώπους σου και με τον ιερέα σε μια τέτοια μέρα που γιορτάζει ο τόπος σου και γίνεσαι ένα με όλους.

Αυτή την ευκαιρία δίνει χρόνια τώρα ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Σάμης «Ο Αιγιαλός» και συνάμα συνεχίζει τη λαογραφική και κοσμική παλιά παράδοση των πανηγυριών του νησιού μας. Αξίζουν πολλά μπράβο και έπαινοι καρδιάς σε όλα τα μέλη του Διοικητικού του Εκπολιτιστικού Συλλόγου. Αναφέρω δε, τιμητικά τα ονόματά τους, γιατί πραγματικά αγωνίζονται να στηρίξουν τον τόπο τους. Τον Ζήσιμο Βαγγελάτο-πρόεδρος, Χριστίνα Βαλλάτου -αντιπρόεδρος, την Μαρία Αποστολάτου- γραμματέας, τα μέλη Ερρικέτη Τζανετάτου, Αλέξανδρος Φάβρος, Γεωργία Βαγγελάτου, Αιμιλία Κουντινάκη και Αθανάσιος Κουντινάκη. Η βοήθεια και η παρουσία όλων ήταν σπουδαία, με απλότητα, με οργάνωση, με εξυπηρέτηση, με προσφορά.

Επίσης, έντονη ήταν η παρουσία του κου Στανίτσα Γεράσιμου καθώς και άλλων μελών του Δημοτικού Συμβουλίου της Σάμης, τιμώντας με την παρουσία τους το πανηγύρι.

Φύγαμε όλοι μας κατά το μεσημέρι με μια αγαλλίαση και πεπεισμένοι στο μυαλό, στην καρδιά και στο πιστεύω μας, πως, και οι τρεις Άγιοι Φανέντες μας έβλεπαν και μας χαίρονταν και μας έδιναν την υπόσχεση πως θέλημα Θεού είναι να γυρίσουν τα λείψανά τους στο τόπο που επέλεξαν να στεριώσουν την πίστη τους και να γίνουν οδηγοί μας.

Κείμενα – Παρουσίαση: Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
22-6-2008