Αυτός ο ιστότοπος χρησιμοποιεί cookie ώστε να μπορούμε να σας παρέχουμε την καλύτερη δυνατή εμπειρία χρήστη. Οι πληροφορίες cookie αποθηκεύονται στο πρόγραμμα περιήγησης σας και εκτελούν λειτουργίες όπως η ανάγνωση σας όταν επιστρέφετε στον ιστότοπο μας και η βοήθεια της ομάδας μας να κατανοήσει ποιες ενότητες του ιστοτόπου θεωρείτε πιο ενδιαφέρουσες και χρήσιμες.
Πόλεις χωρίς αυτοκίνητα – Προς μία πολιτισμένη κινητικότητα
Την περασμένη εβδομάδα συμπληρώθηκαν δέκα χρόνια μετά την ίδρυση του Δικτύου «πόλεις ελεύθερες από αυτοκίνητα» (car free cities) και πέντε χρόνια από την καθιέρωση της αντίστοιχης Ευρωπαϊκής Ημέρας (22 Σεπτεμβρίου). Είναι επομένως εξαιρετικά χρήσιμο και σκόπιμο να αναλογισθούμε αν στην Ελλάδα έχουμε προωθήσει επαρκώς πολιτικές και προγράμματα που οδηγούν σε μια νέα –αντιτεχνοκρατική – προσέγγιση των μετακινήσεων στις πόλεις. Διότι είναι πλέον κοινός τόπος, σε ειδικούς και μη, ότι ο κάθε πολεοδομικός και συγκοινωνιακός σχεδιασμός που διευκολύνει την είσοδο και την κυκλοφορία του ΙΧ μέσα στις πόλεις επιτείνει τον γνωστό φαύλο κύκλο : περισσότερα αυτοκίνητα- μεγαλύτεροι δρόμοι- περισσότερα αυτοκίνητα κ.ο.κ. Όσο πιο πολύ ανοίγουμε τη ‘βρύση’ τόσο πιο πολύ ‘νερό’ κυλάει.. Το ζητούμενο όμως είναι ακριβώς το αντίθετο: πως θα κατορθώσουμε να αποφύγουμε, κατά το δυνατόν, τις άσκοπες, ενεργοβόρες και ρυπογόνες μετακινήσεις Οι σημερινοί πολιτικοί ιθύνοντες αλλά και οι μελετητές των πόλεων έχουν καταντήσει να είναι απλώς διαχειριστές της υπάρχουσας κυκλοφορίας που -κακώς – θεωρείται από όλους ‘δεδομένη’!
Η διακήρυξη της Κοπενχάγης ‘Προς μία πολιτισμένη κινητικότητα’ που εγκρίθηκε από τις πόλεις- μέλη του Δικτύου, στις 17 Μαΐου 1999, τόνιζε με κατηγορηματικό τρόπο την πολιτιστική διάσταση της ανθρώπινης κινητικότητας στον αστικό χώρο. Από την άλλη πλευρά, η δραματική αύξηση του δείκτη ιδιοκτησίας του ΙΧ και η απεριόριστη χρήση του περιορίζουν ουσιαστικά το δικαίωμα της απρόσκοπτης ανθρώπινης μετακίνησης και την ποιότητα ζωής των κατοίκων της μεγάλης, μεσαίας ακόμα και μικρής ευρωπαϊκής πόλης.
Για το λόγο αυτό οι πόλεις που υπογράφουν την διακήρυξη αυτή δέχονται ότι το κόστος της κίνησης του αυτοκινήτου πρέπει να περιλαμβάνει το κόστος των επιπτώσεων της (ατυχήματα, αέρια ρύπανση, θόρυβος, κυκλοφοριακή συμφόρηση κλπ) έτσι ώστε τα φιλικά προς το περιβάλλον μαζικά μέσα μεταφοράς να γίνουν συγκριτικά φθηνότερα.
Στο πνεύμα αυτό τρεις είναι οι στρατηγικοί στόχοι που σύμφωνα με την διακήρυξη πρέπει να υιοθετηθούν σε όλα τα επίπεδα αποφάσεων: α) Δημιουργία της κατάλληλης πολεοδομικής δομής και μορφής, που περιορίζει την ανάγκη μηχανικής μετακίνησης και ελαχιστοποιεί την επιφάνεια του δημόσιου χώρου που αποδίδεται στο αυτοκίνητο έτσι ώστε η πόλη να λειτουργεί με λιγότερα οχήματα και να προσφέρει στους κατοίκους της περισσότερους ελεύθερους χώρους. β) Ανάπτυξη αξιόπιστων και ελκυστικών δικτύων δημόσιων συγκοινωνιών που να είναι πραγματικά ανταγωνιστικά με τα ιδιωτικά μέσα μεταφορών γ) Κατασκευή κατάλληλων υποδομών για τον πεζό και τον ποδηλάτη γιατί το ποδήλατο και το περπάτημα ενισχύουν την εξοικονόμηση ενέργειας και χρήματος, την μείωση της ρύπανσης και την αποτελεσματικότερη λειτουργία της πόλης.
Δυστυχώς, η διαρκώς αυξανόμενη λειτουργική και κυρίως ψυχολογική εξάρτηση από το ΙΧ αποτελεί σοβαρό ανασχετικό παράγοντα στην απόκτηση της αναγκαίας κοινωνικής συνείδησης για την στήριξη και εφαρμογή πολιτικών βιώσιμης κινητικότητας στις πόλεις. Κατά συνέπεια είναι κρίσιμος ο ρόλος της κεντρικής διοίκησης και της τοπικής αυτοδιοίκησης στην χρηματοδότηση και προώθηση όλων εκείνων των ενεργειών συλλογικής ευαισθητοποίησης για μια νέα ‘κουλτούρα μετακίνησης’.
Το μήνυμα της 22ας Σεπτεμβρίου έχει μια πολλαπλή σημειολογία. Το ΙΧ αυτοκίνητο αντιπροσωπεύει όλα εκείνα τα στοιχεία του καταναλωτισμού της εποχής μας ο οποίος δημιουργεί συνεχώς και συστηματικά πλασματικές ανάγκες. Γι’ αυτό, και πέρα από τη δημόσια ευθύνη, η υπεύθυνη προσωπική στάση του κάθε ευαισθητοποιημένου πολίτη, αλλά και των κοινωνικών οργανώσεων, απέναντι στα αντικοινωνικά καταναλωτικά πρότυπα, μπορεί να δώσει νέες ελπιδοφόρες προοπτικές για ένα σιωπηρό αλλά ισχυρό κοινωνικό κίνημα με στόχο την αναβάθμιση του αστικού περιβάλλοντος.
HΛΙΑΣ ΜΠΕΡΙΑΤΟΣ
Καθηγητής χωροταξικού και περιβαλλοντικού σχεδιασμού
Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
beriatos@otenet.gr