Τα γεγονότα της 18ης και 19ης Σεπτεμβρίου 1943 στην Κεφαλονιά

18 Σεπτεμβρίου 1943, ημέρα Σάββατο
Ημέρα ανατροπής στρατιωτικών συσχετισμών μεταξύ Ιταλών και Γερμανών

Η απόβαση των γερμανών στην περιοχή της ΝΔ Παλικής, συνεχίσθηκε μέχρι το μεσημέρι και όλα τα τμήματα, άρχισαν να κινούνται προς τις περιοχές της Θηνιάς. Ο αντισυνταγματάρχης Barge με διαταγή του στρατηγού Lanz αποχώρησε από την Κεφαλονιά (με προορισμό αρχικά τα Ιωάννινα και εν συνεχεία την Κρήτη), παραδίδοντας την ηγεσία στον αντισυνταγματάρχη Harald von Hirschfield. Του αποδόθηκαν κατηγορίες φιλικής στάσης προς τον Gandin και μη λήψης άμεσων δραστικών μέτρων.
Με την ολοκλήρωση της απόβασης των σκληραγωγημένων βαυαρών, αυστριακών και κροατικών δυνάμεων ορεινών καταδρομών, επιπλέον δε, δυνάμεων πυροβολικού και βαρέων όπλων, ο συσχετισμός στρατιωτικών δυνάμεων άλλαξε δραματικά εις βάρος των Ιταλών. Oι ορεινοί καταδρομείς, κατά την μετακίνησή τους, περνώντας από το Ληξούρι και τα χωριά, επιστράτευαν χωρικούς και ζώα για να μεταφέρουν τα εφόδια και τον οπλισμό τους, προς τα χωριά Αγκώνα, Καρδακάτα, Κοντογουράτα, Νύφι και Κουρουκλάτα. Τμήματα του 98ου συντάγματος, τα οποία την προηγούμενη μέρα είχαν αναγκάσει σε αναδίπλωση το τάγμα του λοχαγού Neri και του υπολοχαγού Bonacchi, ο οποίος φονεύθη κατά την διάρκεια των μαχών, εισήλθαν στα Διβαράτα και κινήθηκαν προς τον ορεινό όγκο της Αγίας Δυνατής, σε μια προσπάθεια να ελέγξουν τα βουνά της Πυλάρου .

Ο βομβαρδισμός των ιταλικών θέσεων συνεχίσθηκε και κατά την διάρκεια της ημέρας αυτής. Τα γερμανικά stukas επικεντρώθηκαν στις περιοχές Μύλων Αργοστολίου, Δραπάνου, περιοχή Ποταμιάνας (Προκοπάτων, Δηλινάτων, κλπ) κτυπώντας θέσεις πυροβολικού, αντιαεροπορικές πυροβολαρχίες, τμήματα πεζικού και αποθήκες πυρομαχικών. Επίσης σμήνος αεροπλάνων εφόρμησαν και κατά του Ιταλικού στρατηγείου στα Προκοπάτα. Προξένησαν σημαντικές απώλειες σε άντρες και υλικό, αλλά κυρίως στο ιταλικό αντιαεροπορικό πυροβολικό, που ουσιαστικά την ημέρα αυτή, έπαψε να υπάρχει. Ο τρόπος πτήσης των αεροπλάνων stukas (εφορμούσαν από σχετικά χαμηλό ύψος και εμφανίζονταν ξαφνικά, εκμεταλλευόμενα το ορεινό ανάγλυφο της περιοχής) δεν έδινε την ευχέρεια στους Ιταλούς πυροβολητές, να έχουν χρόνο αντίδρασης και επαρκές πεδίο βολής. Ο στρατηγός Gandin απεγνωσμένα ζήτησε βοήθεια από το συμμαχικό στρατηγείο στο Καϊρο, μέσω του υπίλαρχου Ανδρέα Γαλιατσάτου. Οι άγγλοι και οι αμερικανοί είχαν επικεντρώσει την προσοχή τους στην απόβαση που λάμβανε χώρα τις ημέρες αυτές (αρχές Σεπτεμβρίου 43), στην περιοχή Salerno της ηπειρωτικής Ιταλίας και δεν απέστειλαν δυνάμεις στην Κεφαλονιά. Η συμμαχική αεροπορία περιορίσθηκε σε βομβαρδισμό των αεροδρομίων Αράξου και Αγρινίου, προξενώντας σοβαρές ζημιές στους Γερμανούς. Αργά την νύκτα 18ης προς 19η Σεπτεμβρίου, οι Ιταλικές μονάδες άρχισαν να κινούνται, υπό την κάλυψη του σκότους, προς τις δυο γραμμές μάχης στα Δηλινατικα βουνά, όπως είχε σχεδιάσει το Ιταλικό επιτελείο.
Από τους βομβαρδισμούς της ημέρας αυτής, αναφέρονται θύματα και ζημιές στα χωριά Φάρσα, Δαυγάτα, Δηλινάτα, Φαρακλάτα και Ραζάτα.
Και κάτι επιπλέον για ιστορική αναφορά και γνώση.
Ο αντισυνταγματάρχης Barge, ο οποίος κατά την φάση της εκτέλεσης των Ιταλών δεν βρισκόταν στο νησί, ήταν ένας εκ των τελευταίων Γερμανών αξιωματικών που αποχώρησαν από την Ελλάδα. Συγκεκριμένα και ενώ είχε τελειώσει ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος, στην Κρήτη, η μονάδα Festungdivision 133 με έδρα στα Χανιά, παραδόθηκε στους συμμάχους στις 10 Μαϊου 1945 και αναχώρησε για την Αίγυπτο προς τα τέλη αυτού του μήνα, αιχμάλωτη πλέον. Ο συνταγματάρχης (τότε) Barge ήταν ο επιτελάρχης αυτής της γερμανικής δύναμης και ένας εκ των δυο γερμανών αξιωματικών, που υπέγραψαν την συνθήκη παράδοσης των στρατευμάτων της Κρήτης, στην περίφημη βίλα «Αριάδνη» έξω από το Ηράκλειο, παλιά οικία του γνωστού Άγγλου αρχαιολόγου Arthur Evans.

19 Σεπτεμβρίου 1943, ημέρα Κυριακή
Οι αντίπαλοι παίρνουν θέσεις μάχης

Το ιταλικό επιτελείο είχε σχεδιάσει δυο γραμμές μάχης. Η πρώτη από Φάρσα προς Δαυγάτα – Χαλιός – Μονοδέντρι – Φάλαρη έως τις δυτικές παρυφές Αγ. Δυνατής και η δεύτερη από Αγ. Κωνσταντίνο προς πεδιάδα κάτω από το χωριό Δηλινάτα – Δηλινάτα – Πετρολίμπα. Η πρώτη θέση ήταν πολύ οχυρή, γιατί το βουνό Χαλιός χωρίζεται από τα πιο βόρεια βουνά του νησιού, με βαθιά χαράδρα που λέγεται «Φανώνας» και η οποία καταλήγει στην θάλασσα. Τρία τάγματα πεζικού, πριν από το πρώτο φως του ήλιου κινήθηκαν προς κατάληψη θέσεων μάχης. Επίσης πίσω από την δεύτερη γραμμή, υπήρχαν δυνάμεις εφεδρείας με κέντρα τα Προκοπάτα και τα Ραζάτα. Άλλες δυνάμεις αναπτύχθηκαν στο θέση κουλούμι προς τα χωριά των Ομαλών, όπου βρισκόταν το Ιταλικό στρατιωτικό νοσοκομείο – χειρουργείο, αλλά και την περιοχή Αγίας Παρασκευής Τρωϊαννάτων, όπου υπήρχε ισχυρό οχυρωμένο ιταλικό στρατόπεδο και στο οποίο είχε μεταφερθεί το σύνολο των γερμανών που είχαν αιχμαλωτισθεί, κατά τις μάχες των προηγούμενων ημερών. Προς υποστήριξη του πεζικού μετακινήθηκαν και πυροβολαρχίες. Ο υπολοχαγός Ferrara, που είχε έρθει με την πυροβολαρχία του από την Μούντα, τέθηκε στην περιοχή Αγ. Κωνσταντίνου, ο λοχαγός Pampaloni στην πεδιάδα κάτω από τα Δηλινάτα και προς Μονοδέντρι, αριστερά και δεξιά του δρόμου, ο υπολοχαγός Ambrosini ένα χιλιόμετρο πιο βόρεια από το χωρίο και η πυροβολαρχία του Apollonio στην θέση «Αγ. Βλάσης», μεταξύ των χωριών Δηλινάτων – Φαρακλάτων. Στην κίνησή τους προς κατάληψη των πιο οχυρών και στρατηγικών σημείων της ορεινής αυτής περιοχής, τα ιταλικά τάγματα χρησιμοποίησαν ως οδηγούς, κατοίκους των χωριών. Χαρακτηριστικά αναφέρεται η περίπτωση του Ξενοφώντα Καππάτου από τα Δηλινάτα, ο οποίος τις πρωϊνες ώρες της 19ης Σεπτεμβρίου οδήγησε λόχους του 3ου τάγματος του 317ου ιταλικού συντάγματος σε καίριες θέσεις, πλησίον πέτρινου γεφυριού Μαρίνου – Βράχωνα – Φάλαρης. Οι Γερμανοί, Βαυαροί, Αυστριακοί και Κροάτες των δυνάμεων του αντισυνταγματάρχη Harald von Hirschfield, πήραν θέσεις μάχης στην γραμμή Γέφυρα χειμωνικού – Διβαράτα – ορεινός όγκος προς Αγία Δυνατή – Ριζοβούνι – Φάλαρη – Μονοδέντρι – ορεινός όγκος Δάφνι Κολόνα – Κουρουκλάτα – Αλεκλοβούνι. Έχοντας ελέγξει όλη την περιοχή της Θηνιάς, διατηρούσαν ανοικτό τον δρόμο επικοινωνίας με την χερσόνησο της Παλικής. Οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί αυτής της ημέρας, όπως μνημονεύεται και στην στρατιωτική βιβλιογραφία, ήταν περιορισμένοι, πιθανόν λόγω των αποτελεσμάτων της αεροπορικής επιδρομής των συμμάχων στα αεροδρόμια Αράξου και Αγρινίου, που έγινε στις 18 Σεπτεμβρίου 1943. Το ιταλικό πυροβολικό, εκμεταλλευόμενο την αραίωση των αεροπορικών βομβαρδισμών, έβαλε με πυρά προς τις γραμμές των γερμανών. Η συμμαχική αποστολή στην Κεφαλονιά, υπό τον υπίλαρχο Ανδρεά Γαλιατσάτο και τον λοχία Φρίξο Σινόπουλο είχε εντείνει τις ημέρες αυτές τις αναφορές προς στο συμμαχικό στρατηγείο Καϊρου, μεταδίδοντας τις φάσεις της γερμανικής απόβασης, και περιμένοντας περαιτέρω οδηγίες.

Ελληνικές ομάδες αντίστασης κινήθηκαν προς βοήθεια των Ιταλών. Στην περιοχή Αγ Κωνσταντίνου, κοντά στην πυροβολαρχία του υπολοχαγού Ferrara, βρέθηκε η ομάδα του Ηλία Καραγεώργη, και στην περιοχή του βουνού Βράχωνας η ένοπλη ομάδα του Φώτη Σγούρου, κοντά σε δυο ιταλικά τάγματα.
Οι Γερμανοί στο στρατόπεδο αιχμαλώτων που είχε δημιουργηθεί στο οχυρό σημείο της Αγ. Παρασκευής Τρωϊαννάτων, κάθε άλλο παρά αιχμάλωτοι ήταν. Η φρούρησή τους ήταν πολύ χαλαρή. Υπάρχει μάλιστα μαρτυρία, ότι την νύκτα 19ης προς 20ης Σεπτεμβρίου 1943, οι Ιταλοί τραγουδούσαν μαζί τους, χωρίς να διαισθάνονται τον κίνδυνο που ερχόταν.
Η διάταξη των δυνάμεων, όπως είχε διαμορφωθεί, έφερνε σε θέση επίθεσης τους Γερμανούς και σε θέση άμυνας τις Ιταλικές δυνάμεις, αλλά το πιο σημαντικό, με αδύναμο το ανατολικό πλευρό της παράταξής τους, προς την Αγία Δυνατή, αφού εκεί υπήρχε μόνο το τάγμα του λοχαγού Neri, που λίγες ημέρες πριν, είχε υποστεί σημαντικές απώλειες κατά την μάχη της γέφυρας χειμωνικού. Οι γερμανοί είχαν ουσιαστική υπεροπλία στον αέρα, με τα αεροπλάνα καθέτου εφορμήσεως stukas αλλά και με δυνάμεις καταδρομών (ορεινών κυνηγών όπως οι ίδιοι τις ονόμαζαν τότε), εκπαιδευμένες σε ορεινό αγώνα και οι Ιταλοί, παρά τις απώλειες σε άνδρες και υλικό, εξακολουθούσαν να έχουν υπεροχή σε πυροβολικό. Όλα ήταν έτοιμα για την τελική μάχη………………

Τα στοιχεία προέρχονται από την ακόλουθη βιβλιογραφία:
«H Γερμανο- Ιταλική σύρραξις εν Κεφαλληνία 1943» (Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής ιστορίας) του Κ.Π. Φωκά – Κοσμετάτου
«Κεφαλονιά 1943» του Βαγγέλη Σακάτου
«Τα χρόνια της Ιταλικής & Γερμανικής Κατοχής & της Εθνικής Αντίστασης στην Κεφαλονιά & Ιθάκη» του Σπύρου Λουκάτου
Εφημερίδα Έθνος Δεκ 1952 – Ιαν 1953, σειρά άρθρων του Γ. Καράγιωργα με τίτλο «Η τραγωδία της Κεφαλληνίας»
«Ιόνιος Ηχώ» Αθήναι Ιούνιος – Νοέμβριος 1961
«L’ Eccidio di Cefalonia» του Formato Romualdo
«Οδοιπορικό μνήμης στην Κεφαλονιά της Αντίστασης» του Λ. Ελευθεράτου
«Οι ηττημένοι της Κεφαλονιάς» του Christoph U. Schminck – Gustavys Αντίγραφο ημερολογίου της κ. Άννας Αλεξανδράτου το γένος Λυκιαρδόπουλου
«Storia fotografica della Divisione Acqui» του Carlo Palumbo
Φύλλα της εφημερίδας Nuova Cefalonia

Τα στοιχεία για τον συνταγματάρχη Barge από το βιβλίο «Κρήτη. Η μάχη και η αντίσταση» του Antony Beevor

Πηγή: Από την σελίδα του facebook: Κομπόγιο ιστορίας Κεφαλονιάς & Ιθάκης