Περί της αλληλοδιδακτικής μεθόδου

Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδος του 1823, «Νόμος της Επιδαύρου, ήτοι Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος» «Άστρος Κυνουρίας, 13 Απριλίου 1823» προέβλεψε κάποια διάταξη για την εκπαίδευση την οποία ανέθεσε τη φροντίδα της στο Βουλευτικό Σώμα.

Κεφάλαιον Δ΄(Άρθρον) λζ΄: Η δημόσιος εκπαίδευσις είναι υπό την προστασίαν του Βουλευτικού Σώματος…

Κεφάλαιον Ι. (Άρθρον) πζ΄: Συστηματικώς να οργανισθή η εκπαίδευσις της νεολαίας, και να εισαχθή καθ’ όλην την Επικράτειαν η αλληλοδιδακτική μέθοδον από την Διοικήσην.
Σχηματίστηκε επιτροπή η οποία κατάρτισε και υπέβαλε το 1824 στο Βουλευτικό Σώμα «Σχέδιον περί της κοινής παιδείας του Έθνους». Το σχέδιο αυτό εγκρίθηκε από τη βουλή και προέβλεπε τρία είδη σχολείων, τρεις βαθμίδες εκπαίδευσης: κατώτερη, μέση και ανώτερη με πανεπιστήμιο από 4 σχολές.

Στάθηκε όμως αδύνατη η εφαρμογή του σχεδίου στην πράξη, εξ’ αιτίας της εμπόλεμης κατάστασης, με αποτέλεσμα η επιτροπή να περιοριστεί στην εφαρμογή του πρώτου είδους σχολείων της κατώτερης βαθμίδας με τη χρήση της Αλληλοδιδακτικής μεθόδους – Αλληλοδιδακτικό σχολείο. Η μέθοδος είναι γνωστή αρκετά χρόνια πριν από την επανάσταση του 1821 και μάλιστα αρκετά σχολεία την είχαν εφαρμόσει.

Σύμφωνα με την αλληλοδιδακτική μέθοδο, ένας δάσκαλος δίδασκε εκατοντάδες παιδιά, με τη βοήθεια των πιο προχωρημένων μαθητών των ανώτερων τάξεων, που ονομάζονταν πρωτόσχολοι – γενικοί και μερικοί, υπαγορευτές και ερμηνευτές. Ο δάσκαλος αρχικά καθοδηγούσε και προπαρασκεύαζε ανάλογα τους παραπάνω μαθητές και έπειτα τους χρησιμοποιούσε για τη διδασκαλία και την επιτήρηση των αδυνάτων μαθητών, καθώς και των μαθητών μικρότερων τάξεων. Δηλαδή, αυτή η μέθοδος κυρίως συνίσταται στη διδασκαλία των καθυστερημένων και λιγότερων ικανών μαθητών από τους ικανότερους τους οποίους είχε διδάξει ο δάσκαλος.

Αυτή η καινοτομία και επαναστατική της αλληλοδιδακτικής μεθόδου της εποχής του νεοϊδρυθέντος Ελληνικού κράτους βοηθούσε τους αδύνατους μαθητές και μαθητές των μικρότερων τάξεων να είναι καθοδηγούμενοι από τους ανώτερους μαθητές και συγχρόνως βοηθούσε και το κράτος, ώστε να πετυχαίνεται οικονομία χρόνου και χρήματος. 
Η αλληλοδιδακτική μέθοδος χρησιμοποιήθηκε τόσο στην αρχαιότητα και στο Βυζάντιο όσο και στα Κολέγια των Ιησουιτών, εφαρμόστηκε δε από τον Σκώτο Bell (1753-1833) γύρω στα τέλη του 18ου αιώνα στην πόλη Μανδράς των Ινδιών. Επίσης, εφαρμόστηκε και στο Λονδίνο από τον Άγγλο Langaster (1771-1838) από τον οποίο πήρε και την ονομασία Λαγκαστριανή μέθοδος.

Η μέθοδος τελειοποιήθηκε στο Παρίσι, από τον Γάλλο Sarasin, ο οποίος δημοσίευσε σχετικό βιβλίο για αυτήν τη σχολική εκπαιδευτική διαδικασία.

Στην Ελλάδα έγινε γνωστή από τις αρχές του 19ου αιώνα και στη διάδοσή της πρωτοστάτησαν οι: Ο Γεώργιος Κλεόβουλος από τη Φιλιππούπολη και ο Επτανήσιος Αθανάσιος Πολίτης, καθώς και το περιοδικό «Λόγιος Ερμής». Επίσημα όμως την έφερε στην Ελλάδα ο Ιωάννης Κοκκώνης στα 1930, μεταφράζοντας τον οδηγό της αλληλοδιδακτικής μεθόδου του Σαραζίνου (Sarasin). 

Παρ’ όλη την προσπάθεια καθιέρωσης της μεθόδους από τους πρεσβευτές της, λίγα σχολεία στην αρχή λειτούργησαν με αυτή, λόγω που υπήρχαν προβλήματα πολεμικών γεγονότων. Σύμφωνα με την έκθεση του Έφορου Παιδείας Κωνσταντά στα 1825, είχαν ιδρυθεί και λειτούργησαν περισσότερα από 10 αλληλοδιδακτικά σχολεία, στο Άργος, στην Αθήνα, στο Ναύπλιο, στο Μεσολόγγι, στην Τρίπολη και αλλού.

Στα Επτάνησα η αλληλοδιδακτική μέθοδος εισήχθη στα κατώτερα σχολεία από τον Αθανάσιο Πολίτη, μετέπειτα αρχιεπίσκοπο Κέρκυρας και θα βρει την καλύτερη πρακτική εφαρμογή, με αποτέλεσμα να ιδρυθούν πολλά αλληλοδιδακτικά σχολεία ως σχολεία προπαρασκευαστικά. Ο Αθανάσιος Πολίτης συνέταξε ένα συνοπτικό εγχειρίδιο για τους Επτανήσιους δασκάλους, το οποίο εκδόθηκε στην Κέρκυρα το 1820 με τον τίτλο «Εγχειρίδιον της αλληλοδιδακτικής μεθόδου εις χρήσιν των κατά το Ιόνιον Κράτος παιδαγωγών». 

Επίσης, ο Ανδρέας Λασκαράτος, στο έργο του «Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς, 1856» προτείνει: «Τα Αλληλοδιδακτικά ως σχολεία έπρεπε να σπείρουν ολούθεν εις τον λαόν και να γενικέψουνε την στοιχειώδη παιδείαν, τα Δευτερεύοντα να δώσουν φώτα και να σχηματίσουν πολίτες. Το ιεροσπουδαστήριον έπρεπε να δώσει ιερείς άξιους του ονόματος αυτού…».

Εν κατακλείδι η αλληλοδιδακτική μέθοδος εφαρμόστηκε στην περίοδο του Καποδίστρια για λόγους κυρίως οικονομικούς στο τότε νεοϊδρυθέν Ελληνικό κράτος, συνέχισε να εφαρμόζεται στα χρόνια του Όθωνα, παράλληλα πέρασε και στα Επτάνησα από το 1826 και μεγάλωσε αρκετές γενιές μαθητών.

Βιβλιογραφία – Πηγές:
– Δημαρά Αλ.: Η μεταρρύθμιση που δεν έγινε, Τ.Α. Αθήνα 1973. Τ.Β. 1974
– Αγγελο-Διονύση Δεμπόνου, Η παιδεία στην Κεφαλονια τα χρόνια της Αγγλοκρατίας, (Περιοδικό Παρνασσός), τόμ. ΚΔ΄, Αθήναι 1982
– Α. Μ. Ιδρωμένου, Περί της εν ταίς Ιονίοις Νήσοις Εκπαιδεύσεως Ημερολόγιον Ασωπίου 1874.
– Ανδρέα Λασκαράτου, Τα μυστήρια της Κεφαλονιάς, εν Κεφαλληνία εν τη Τυπογραφία «Η Κεφαλληνία» 1856 
– Λέφα Χριστ. Ιστορία της Εκπαιδεύσεως ΟΕΔΒ. Αθήνα 1942.

Κείμενα – Παρουσίαση: 
Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Πρόσθετο φωτογραφικό υλικό: