Ο κριτικός Ν. Μοσχονάς παρουσιάζει τις πρόσφατες εκδόσεις τέχνης Κοργιαλένειου

Δύο νέες εκδόσεις του Κοργιαλενείου Ιδρύματος προκαλούν τώρα το ενδιαφέρον του κοινού. Και οι δύο έχουν τη σφραγίδα της εκδοτικής επιμέλειας και ευθύνης του κυρίου Γιώργου Μοσχόπουλου. Πρόκειται για δύο βιβλία που καθένα έχει διαφορετικό χαρακτήρα και προορισμό. Το πρώτο έχει τον ενδεικτικό του περιεχομένου τίτλο: Προσωπογραφίες και Συνθέσεις (17ος-20ός αιώνας) και υπότιτλο: Συλλογή Κοργιαλενείου Ιστορικού και Λαογραφικού Μουσείου. Περιέχει απεικονίσεις και αναλύσεις 87 έργων ζωγραφικής που εκτίθενται στο Μουσείο και στους χώρους της Βιβλιοθήκης. Προσωπικότητες από το ιστορικό παρελθόν του νησιού, έργα θρησκευτικής έμπνευσης, τοπιογραφίες και ρωπογραφικά θέματα, δημιουργίες σημαντικών δασκάλων και άλλων ζωγράφων Κεφαλονιτών, Ελλήνων και ξένων αλλά και αξιόλογα έργα αγνώστων ζωγράφων παρουσιάζονται με χρονολογική σειρά στο βιβλίο αυτό. Στον γνωστό σε όλους εικαστικό καλλιτέχνη και θεωρητικό κύριο Κώστα Ευαγγελάτο οφείλεται το σύντομο αλλά κατατοπιστικό εισαγωγικό σημείωμα, ο ιστορικός και αισθητικός σχολιασμός των έργων και η αισθητική φροντίδα της έκδοσης που συναγωνίζεται δυναμικά τις αρτιότερες εκδόσεις βιβλίων τέχνης σε διεθνές επίπεδο. Στον διευθυντή της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης κύριο Ηλία Τουμασάτο και στον εκπαιδευτικό κύριο Λάμπρο Σιμάτο οφείλονται τα βιογραφικά στοιχεία των εικονιζομένων προσώπων και η βιβλιογραφία. Ο χαιρετισμός του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτη κυρίου Σπυρίδωνος και ο πρόλογος του καθηγητή κυρίου Μοσχόπουλου ολοκληρώνουν την έκδοση που πολλά οφείλει στην εξαίρετη φωτογραφία των Αδελφών Κοτσιρέα και στην παραγωγική διαδικασία του εργαστηρίου Αρτυπος Ε.Π.Ε. Το βιβλίο αυτό των 206 σελίδων προβάλλει σήμερα ως ένα μεγάλης εμβέλειας εκδοτικό επίτευγμα που τιμά την πατρίδα μας και την τοποθετεί στην πρωτοπορία των μεγάλων εκδόσεων τέχνης.
Η συλλογή του Κοργιαλενείου Ιδρύματος εντυπωσιάζει με το φάσμα των καλλιτεχνών που εκπροσωπούνται. Αν οι προσωπογραφίες διαφόρων αγνώστων ζωγράφων μαζί με τις δύο του ζακυνθινού Νικολάου Καντούνη αναδίδουν το κλίμα της τοπικής αριστοκρατίας του 17ου και του 18ου αιώνα, σειρά προσωπογραφιών δύο σημαντικών ζωγράφων από το Λιξούρι, του Νικολάου Τυπάλδου Ξυδιά και του Γεωργίου Αβλιχου, μαζί με σποραδικά έργα άλλων σύγχρονων, όπως ο Σπύρος Προσαλέντης και ο Σπυρίδων Παξινόπουλος, ή μεταγενέστερων επώνυμων (Χρήστος Συρράκος, Σίμον Αγκοπιάν) αλλά και άγνωστων ζωγράφων προσδιορίζουν το στίγμα της εντόπιας αστικότητας του 19ου αιώνα. Παράλληλα οι δύο πρώτοι, Ξυδιάς και Αβλιχος, μαρτυρούν την επαγγελματική δραστηριότητα των δύο σημαντικών ντόπιων ζωγράφων. Την προσωπογραφική δραστηριότητα στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα εκπροσωπούν οι κεφαλονίτες ζωγράφοι Σπύρος Βικάτος, Σπύρος Βανδώρος και Παναγής Λουκέρης (ιερομόναχος Παρθένιος), η Ασπασία Αννίνου, μαθήτρια του Αβλιχου, και ο Παναγής Κουρής, παράλληλα με έργα του Κωνσταντίνου Παρθένη, του Δημήτριου Γερανιώτη και του Γεώργιου Συρίγου, αλλά και πολλών ξένων ζωγράφων. Τέλος τη νεότερη περίοδο εκπροσωπούν έργα του Αργοστολιώτη Γιάννη Πεταλούδη, του Γιάννη Τσαρούχη και του Γιώργου Βαρλάμου.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει για τις αξιόλογες συνθέσεις με θρησκευτικό περιεχόμενο, όπως τα έργα αγνώστων ζωγράφων Αγία Οικογένεια και Αγιος Ιερώνυμος και τα έργα του Γεωργίου Λοβέρδου Ιησούς και Μοιχαλίδα και Οι Απόστολοι Πέτρος και Παύλος του Σπυρίδωνος Παξινόπουλου. Σε ανάλογο κλίμα εντάσσονται οι ελαιογραφίες αγνώστου ζωγράφου Μητέρα και παιδί και η έξοχη σύνθεση του Γεωργίου Μηνιάτη Το σβήσιμο του κεριού, όλα έργα του 19ου αιώνα.
Τέλος ξεχωριστό κεφάλαιο απαρτίζουν οι τοπιογραφικές και ρωπογραφικές συνθέσεις. Δύο πίνακες της ιταλικής Νεάπολης αγνώστου ζωγράφου, δύο λαϊκότροπες γενικές απόψεις του Αργοστολιού έργα του Π. Αποστολάτου, το Ποτάμι του Λιξουριού, έργο του Ιωάννη Χωραφά, δύο πίνακες του Ανδρέα Καλογηρά με το Αργοστόλι πριν και μετά τον σεισμό, ο ερειπωμένος θαλασσόμυλος του Κώστα Ευαγγελάτου, ο Πειραιάς της Αρτεμης Μελισσαράτου, πέντε ρωπογραφικές συνθέσεις της Ασπασίας Αννίνου και ένα διακοσμητικό έργου του κεραμουργού Πάνου Βαλσαμάκη.
Η έκδοση αποτελεί μια επιτυχημένη προβολή της συλλογής. Ωστόσο, από τα 87 έργα της συλλογής τα 27 (δηλαδή το 1/3 του συνόλου) είναι ανυπόγραφα έργα ζωγράφων άγνωστων. Αυτό αποτελεί μια μεγάλη πρόκληση για τον ιστορικό της τέχνης. Όπως αποτελεί πρόκληση η ανάγκη για τον εμπλουτισμό της συλλογής με έργα Κεφαλονιτών ζωγράφων, η θεματολογική ανάπτυξή της και γιατί όχι, η σκέψη συγκρότησης δημοτικής πινακοθήκης. Όπως και να ’χει το πράγμα, η σπουδαία αυτή έκδοση είναι αφορμή για σκέψεις και προβληματισμό.
Το δεύτερο εκδοτικό επίτευγμα είναι ένα εντυπωσιακό λεύκωμα φωτογραφιών από το παλιό Αργοστόλι. Μια έκδοση αφιερωμένη δίκαια στον Μαρίνο και στην Ελένη Κοσμετάτου για την καίρια συμβολή τους στη διάσωση της μνήμης της Κεφαλονιάς. Αλλωστε το υλικό που αποτελεί τη ραχοκοκαλιά του λευκώματος, τεκμήρια μιας ιστορικής πια πραγματικότητας που κατέλυσε ο Εγκέλαδος με το ζηλόφθονο ξέσπασμά του πριν από 52 χρόνια, προκύπτει από τις καταθέσεις που συγκεντρώθηκαν κι εξακολουθούν να συγκεντρώνονται μισόν αιώνα τώρα με αγάπη για το παρελθόν και το μέλλον του τόπου σ’ αυτή την εξαίσια Τράπεζα Μνήμης που αποτελεί το Κοργιαλένειο Ιστορικό και Λαογραφικό Μουσείο. Ο ενδιάθετος λυρισμός της εικόνας, φυσικός λυρισμός του πραγματικού, υποστηρίζεται έξοχα από τον αυθόρμητο λυρικό λόγο του κειμένου που έγραψε με έμπνευση ο κύριος Ηλίας Τουμασάτος κι από τις μαρτυρίες που συνέλεξε η κυρία Κατερίνα Μαραβέγια-Κώστα.

Ν. Γ. Μοσχονάς
Ιστορικός και Κριτικός Τέχνης
Διευθυντής Ερευνών στο Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών